Wood'tan İnciler

 

Efes Artemis Tapınağı'nı "kazan" John Turtle Wood'tan inciler....

Dr. Henry Schliemann beni ziyaret etti.

Bir gün çalışmaları denetlerken kazı alanının kenarından aşağıya doğru inen eğimli yoldan hızla inen bir figür gördüm. Birkaç saniye içinde orta boylu, zeki bir adamla karşı karşıya idim. Adam bana kendini Dr. Schliemann olarak tanıttı.

Etrafına bakıp heyecanlı bir sesle, "Demek Diana Tapınağı'nın gerçek kaldırımı burası? Sizinle tokalaşayım Bay Wood; kendinizi ölümsüzleştirdiniz!" diye bağırdı.

Dr. Schliemann daha sonra bana büyük projesini anlattı. Homeros'u incelediğini, Truva'yı bulma arzusuyla dolup taştığını ve onu bulabileceğinden emin olduğunu söyledi. Türklerin ona çalışma izni verip vermeyeceğini sordu. Ona, Babıali'nin yakın zamanda yayınladığı ve kazılar için artık ferman verilmeyeceğini bildiren yasadan bahsettim.

"Ama," dedi Dr. Schliemann, "bulduklarımın hiçbirini kendime saklamak istemem, hepsini Türklere veririm; gelirimden yılda 1.500 pound harcayabilirim." ...

J.T.Wood (1805-1894)

Discoveries at Ephesus

Bir gülme tutuyor...

Her ikisi de yalancıydı...

SB

Mısır Mumyaları ve Türkler

 

Antik Mısırlıların şaşırtıcı ataları: Mumyaların ilk genom çalışması, onların Afrikalı olmaktan çok Türk ve Avrupalı ​​olduklarını ortaya koyuyor

Araştırmacılar antik mumyaların DNA'sının ayrıntılı bir analizini gerçekleştirdiler

Eski Mısırlıların Avrupa halklarıyla yakın akraba olduğunu buldular 

Levant ve Neolitik Avrupa'daki geleneksel topluluklar yakın akrabalardı

Yapılan bir araştırma, modern Mısırlıların Sahra Altı Afrikalılarla, eski Mısırlılardan daha fazla ortak kökene sahip olduğunu ortaya koydu.

HARRY PETTIT, Daily Mail, 30 Mayıs 2017 (otomatik çeviridir)

Eski Mısırlıların ilk kez yapılan tam genom analizi, onların Afrikalı olmaktan çok Türk ve Avrupalı ​​olduklarını ortaya koydu.

Bilim insanları, MÖ 1400 ile MS 400 yılları arasına tarihlenen Mısır mumyalarından alınan antik DNA'ları analiz ederek, bu mumyaların Akdenizli insanlarla gen paylaştığını keşfetti. Antik Mısırlıların, günümüzde Türkiye, Suriye , Ürdün, İsrail ve Lübnan olarak bilinen Levant bölgesindeki antik halklarla yakın akraba olduğunu buldular. Ayrıca Anadolu Yarımadası ve Avrupa'daki Neolitik toplumlara genetik olarak da benziyorlardı. Çığır açan araştırma, DNA dizileme tekniklerindeki son gelişmeleri kullanarak mumya genetiğini her zamankinden daha yakından inceledi.

MÖ 1400 ile MS 400 yılları arasında Mısır mirasına katkıda bulunan göçmen nüfusunun ana bölgeleri

Nature Communications'da yayımlanan araştırma, modern Mısırlıların Sahra Altı Afrikalılarla, antik Mısırlılara göre daha fazla ortak kökene sahip olduğunu ortaya koydu. Veriler, modern Mısırlıların, Sahra Altı Afrika topluluklarıyla nükleer düzeyde, antik Mısırlılara kıyasla yaklaşık yüzde sekiz daha fazla ortak soya sahip olduğunu gösteriyor. Mısır, dünya çapında bir ticaret merkezi olması nedeniyle antik toplumların incelenmesi için umut vadeden bir yerdir. Tübingen Üniversitesi ve Jena'daki Max Planck İnsanlık Tarihi Bilimi Enstitüsü'nden araştırmacılar, eski Mısırlıların bu kadar çeşitli bir genetik mirasa sahip olmasının nedeninin bu olabileceğini söyledi.

Eski Mısırlıların yeni bir DNA analizi, onların Afrikalı olmaktan çok Türk ve Avrupalı ​​olduklarını gösteriyor. Bu görsel, yeni çalışmada DNA'sı analiz edilen mumyalardan biri olan Tadja Abusir el-Meleq'in lahitini gösteriyor.

Max Planck İnsanlık Tarihi Bilimi Direktörü ve çalışmanın başyazarı Profesör Johannes Krause MailOnline'a yaptığı açıklamada, "Mısır'ın nüfus tarihi karmaşıktır çünkü Afrika'nın ispus noktasında, bir kıtanın girişinde yer alır ve çok fazla tarihsel değişime tanık olmuştur." dedi. 'M.Ö. 1. binyılda Antik Mısır birçok yabancı gücün egemenliği altındaydı. Ekibin araştırması, hem modern hem de antik yerlilerden alınan DNA örneklerini karşılaştırarak Mısırlıların genetik tarihini çözmeyi içeriyordu.

Antik mumyaların alındığı Abusir-el Meleq arkeolojik alanını (turuncu X) ve çalışmada kullanılan modern Mısır örneklerinin yerini (turuncu daireler) gösteren Mısır haritası

Araştırmacılar, Mısır'ın antik geçmişini ilk kez incelemek için kapsamlı bir genetik veri tabanı oluşturmayı amaçlıyordu. Profesör Krause MailOnline'a yaptığı açıklamada, "Asurlular, Nubianlar, Yunanlılar veya Romalılar gibi yabancı egemenliklerin antik Avrupa'nın gen havuzunu değiştirip değiştirmediği, onları daha az mı yoksa daha çok mu Afrikalı yaptığı konusunda çokça tartışma yaşandı." dedi. 'Bunu test etmek istedik ve eski krallık dönemi ile Roma dönemi arasında genetik bir devamlılık olduğunu bulduk.

'Ancak son 1.500 yılda Mısır genetik olarak daha Afrikalı hale geldi, oysa eski Mısırlılar Sahra altı Afrika kökenlerine neredeyse hiç sahip değillerdi ve eski Yakın Doğu ve Avrupa topluluklarına yüksek bir yakınlık gösteriyorlardı.' Ekip, Orta Mısır'daki Nil Nehri kıyısındaki Abusir el-Meleq arkeolojik alanından 151 mumyalanmış bireyden örnek aldı.  Antik DNA çalışmalarındaki son gelişmeler, antik genetik verileri kullanarak Mısır tarihine ilişkin mevcut anlayışları test etmek için ilgi çekici bir fırsat sunuyor. Yeni araştırmada, üç antik Mısır mumyasından tam genom DNA verileri ve 90 mumyadan kullanılabilir DNA parçaları elde edildi.

Resimde, çalışmada analiz edilen üç eski Mısırlının genom çapındaki DNA'sının temel bileşen analizi ve genetik kümelenmesi gösterilmektedir.

Ekip, bir örnekte bulunan herhangi bir DNA parçasını okumak ve insan DNA'sına benzeyenleri çıkarmak için yeni nesil dizileme yöntemlerini kullandı. Yapılan tam okumalar, ekibin yalnızca antik DNA ile ilişkili belirgin hasar modellerini tespit etmesini sağladı. Bu da yeni çalışmanın sonuçlarını, daha önce yapılmış mumya DNA araştırmalarından çok daha güvenilir kılıyor. Mısır mumyalarından güvenilir nükleer DNA'nın çıkarılması, mumyalanmış kalıntılar üzerinde daha detaylı çalışmalara kapı açan genetikte bir çığır açıcı gelişmedir.  Toplanan verileri, arkeolojik ve tarihsel verilerden ve modern DNA çalışmalarından elde edilen önceki hipotezleri test etmek için kullanabildiler.

Bilim insanları, MÖ 1400 ile MS 400 yılları arasına tarihlenen Mısır mumyalarından alınan antik DNA'ları analiz ederek, Akdenizli insanlarla gen paylaştıklarını keşfettiler.

Tübingen Üniversitesi'nden Profesör Alexander Peltzer, "Özellikle Abusir el-Meleq'in kadim sakinlerinin genetik yapısındaki değişiklikler ve sürekliliklerle ilgileniyorduk" dedi. 'Büyük İskender ve diğer yabancı güçlerin fethinin antik Mısır halkı üzerinde genetik bir iz bırakıp bırakmadığını test etmek istedik.' Ekip, araştırılan antik popülasyonların, incelenen zaman diliminde yabancı fetih ve hakimiyetinden genetik düzeyde etkilenip etkilenmediğini belirlemek istedi ve bu popülasyonları, modern Mısırlı karşılaştırmalı popülasyonlarla karşılaştırdı.

Ekip, antik Mısırlıların Levant'taki antik topluluklarla ve Anadolu Yarımadası ile Avrupa'daki Neolitik topluluklarla yakın akraba olduğunu buldu. Fotoğrafta, Tübingen Üniversitesi Paleogenetik Laboratuvarı'ndan araştırmacı Verena Schuenemann görülüyor.

Çalışmada, antik Mısırlıların Levant'taki (günümüzdeki Türkiye, Suriye, Ürdün, İsrail ve Lübnan) antik toplumlarla en yakın akraba olduğu ve ayrıca Anadolu Yarımadası ve Avrupa'daki Neolitik toplumlarla da yakın akraba olduğu bulundu. Max Planck Enstitüsü'nde grup lideri olan ortak yazar Wolfgang Haack şunları ekledi: 'Abusir el-Meleq topluluğunun genetiği, incelediğimiz 1300 yıllık zaman diliminde herhangi bir büyük değişime uğramadı; bu da nüfusun yabancı fetih ve yönetimden genetik olarak nispeten etkilenmediğini gösteriyor.' 

ÇALIŞMANIN BULDUĞU ŞEYLER 

Eski Mısırlılar, birçok Avrupa toplumuyla genleri paylaşıyordu. Bunlar, Levant'taki antik halklarla (günümüzde Türkiye, Suriye, Ürdün, İsrail ve Lübnan) yakın akrabaydı. Ayrıca Anadolu Yarımadası ve Avrupa'daki Neolitik toplumlara genetik olarak da benziyorlardı. Araştırmada ayrıca modern Mısırlıların, antik Mısırlılara kıyasla Sahra Altı Afrikalılarla daha fazla ortak kökene sahip olduğu ortaya çıktı. Eski Mısırlılar, bir zamanlar dünyanın en büyük ticaret merkezlerinden biri olduğu için muhtemelen daha çeşitli bir genetik mirasa sahipti. 

ÇALIŞMA NASIL YAPILDI 

Mumyalanmış insan DNA'sını incelemek, mumyalamadan önce bedenlerin kimyasal işlemlerden geçirilmesi ve tutuldukları sıcak ortam nedeniyle genellikle zordur. Ancak ekibin kullandığı yeni genetik teknikler, mumyalanmış DNA'yı daha önce hiç olmadığı kadar ayrıntılı bir şekilde incelemelerine olanak sağladı. Ekip, Orta Mısır'daki Nil Nehri kıyısındaki Abusir el-Meleq arkeolojik alanından 151 mumyalanmış bireyden örnek aldı. Yazarlar toplamda 90 kişiden mitokondriyal genomları ve üç kişiden genom çapında veri kümelerini kurtardılar. Genom çapındaki örnekler, mumyalanmış kalıntılardan alınan ilk örnekler olma özelliğini taşıyor. Ekip, genetik yapıdaki farklılıkları analiz etmek amacıyla bu antik Mısırlı DNA'sını modern Mısırlıların genom örnekleriyle karşılaştırdı.

MUMYA DNA'SINI ÇIKARMAK NEDEN ZORDUR?

Antik DNA'nın ilk çıkarımlarından bazıları mumyalanmış kalıntılardan yapılmış olsa da bilim insanları daha önce mumyalardan elde edilen genetik verilerin kurtarılsa bile güvenilir olup olmayacağı konusunda şüpheler dile getirmişti. Sıcak Mısır iklimi, birçok mezardaki yüksek nem oranı ve mumyalama tekniklerinde kullanılan bazı kimyasallar DNA'nın bozulmasına neden oluyor. Bilim insanları bu nedenle Mısır mumyalarındaki DNA'nın uzun vadede hayatta kalmasının pek olası olmadığını ve mumya genetik verilerinin kullanılamaz hale geldiğini varsaymışlardı. Ancak modern genetik teknolojisindeki son gelişmelerden yararlanılarak yapılan yeni çalışmada, üç antik Mısır mumyasından tam genom DNA verileri ve 90 mumyadan da kullanılabilir DNA parçaları elde edildi. Ekip, bir örnekte bulunan herhangi bir DNA parçasını okumak ve insan DNA'sına benzeyenleri çıkarmak için yeni nesil dizileme yöntemlerini kullandı. Yapılan tam okumalar, ekibin yalnızca antik DNA ile ilişkili belirgin hasar modellerini tespit etmesini sağladı. Bu da yeni çalışmanın sonuçlarını, daha önce yapılmış mumya DNA araştırmalarından çok daha güvenilir kılıyor. Bu tür mumyalardan nükleer DNA'nın çıkarılabilmesi ve bunun sağlam kimlik doğrulama yöntemleriyle güvenilirliğinin gösterilebilmesi, mumyalanmış kalıntıların daha fazla doğrudan incelenmesine kapı açan bilimsel bir atılımdır.

-----------

The surprising ancestry of ancient Egyptians: First ever genome study of mummies reveals they were more Turkish and European than African

Researchers performed a detailed analysis of the DNA of ancient mummies

They found that ancient Egyptians were closely related to European populations 

Traditional communities in the Levant and Neolithic Europe were close relatives

Study found that modern Egyptians share more ancestry with Sub-Saharan Africans than ancient Egyptians did.

The first ever full-genome analysis of Ancient Egyptians shows they were more Turkish and European than African.

Scientists analysed ancient DNA from Egyptian mummies dating from 1400 BC to 400 AD and discovered they shared genes with people from the Mediterranean. They found that ancient Egyptians were closely related to ancient populations in the Levant - now modern day Turkey, Syria, Jordan, Israel and Lebanon. They were also genetically similar to Neolithic populations from the Anatolian Peninsula and Europe. The groundbreaking study used recent advances in DNA sequencing techniques to undertake a closer examination of mummy genetics than ever before. The study, published in Nature Communications, found that modern Egyptians share more ancestry with Sub-Saharan Africans than ancient Egyptians did.

The data shows that modern Egyptians share approximately eight per cent more ancestry on the nuclear level with Sub-Saharan African populations than with ancient Egyptians. Egypt is a promising location for the study of ancient populations because it was a world-wide trading hub. This is likely the reason that ancient Egyptians had such a diverse genetic heritage, the authors, from the University of Tuebingen and the Max Planck Institute for the Science of Human History in Jena, said. 'The population history of Egypt is complex because it is found at the ispus of Africa, the gateway to a continent, and has seen much historical turnover,' Max Planck Director for the Science of Human History and study lead author Professor Johannes Krause told MailOnline.

'Ancient Egypt in the 1millenium BC had been dominated by many foreign powers. 

The team's research involved unravelling the genetic history of Egyptians by comparing DNA samples taken from both modern and ancient natives. The researchers were aiming to establish an exhaustive genetic database to study the ancient past of Egypt for the first time. 'It has been much debated whether foreign dominations such as Assyrians, Nunbians, Greeks or Romans changed the gene pool of ancient Europe, making them more or less African,' Professor Krause told MailOnline. 'We wanted to test that and found that there is genetic continuity between the old kingdom and Roman period. However in the last 1,500 years Egypt became more genetically African, whereas the ancient Egyptians showed almost no sub-Saharan African ancestry and high affinity to ancient Near Eastern and European populations.' The team sampled 151 mummified individuals from the archaeological site of Abusir el-Meleq, along the Nile River in Middle Egypt. 

Recent advances in the study of ancient DNA present an intriguing opportunity to test existing understandings of Egyptian history using the ancient genetic data. The new study managed to extract accurate, full-genome DNA data from three ancient Egyptian mummies, and usable segments of DNA from 90 mummies.  The team used next-generation sequencing methods to read stretches of any DNA present in a sample and retrieve those that resembled human DNA.

The complete reads allowed the team to spot telltale damage patterns associated only with ancient DNA. This makes the new study's results much more reliable than those of any mummy DNA research that has come before. The extraction of reliable nuclear DNA from Egyptian mummies is hence a breakthrough in genetics that opens the door to more detailed studies of mummified remains.  They were able to use the data gathered to test previous hypotheses drawn from archaeological and historical data, and from studies of modern DNA.

Professor Alexander Peltzer, from the University of Tuebingen, said: 'In particular, we were interested in looking at changes and continuities in the genetic makeup of the ancient inhabitants of Abusir el-Meleq. 'We wanted to test if the conquest of Alexander the Great and other foreign powers has left a genetic imprint on the ancient Egyptian population.' The team wanted to determine if the investigated ancient populations were affected at the genetic level by foreign conquest and domination during the time period under study, and compared these populations to modern Egyptian comparative populations.

The study found that ancient Egyptians were most closely related to ancient populations in the Levant (modern day Turkey, Syria, Jordan, Israel and Lebanon), and were also closely related to Neolithic populations from the Anatolian Peninsula and Europe.

Coauthor Wolfgang Haack, group leader at the Max Planck Institute, added: 'The genetics of the Abusir el-Meleq community did not undergo any major shifts during the 1,300 year timespan we studied, suggesting that the population remained genetically relatively unaffected by foreign conquest and rule.' 

WHAT THE STUDY FOUND 

Ancient Egyptians shared genes with several European populations. They were closely related to ancient populations in the Levant - now modern day Turkey, Syria, Jordan, Israel and Lebanon. They were also genetically similar to Neolithic populations from the Anatolian Peninsula and Europe. The study also found that modern Egyptians share more ancestry with Sub-Saharan Africans than ancient Egyptians did. Ancient Egyptians likely had a more diverse genetic heritage because it was once one of the world's biggest trading hubs. 

HOW THE STUDY WAS DONE 

Mummified human DNA is normally difficult to study because of chemical treatment of the bodies before mummification, and due to the warm environment they are kept in. But new genetic techniques used by the team allowed them to study mummified DNA in greater detail than ever before. The team sampled 151 mummified individuals from the archaeological site of Abusir el-Meleq, along the Nile River in Middle Egypt. In total, the authors recovered mitochondrial genomes from 90 individuals, and genome-wide datasets from three individuals. The genome-wide samples are the first ever taken from mummified remains. The team compared this ancient Egyptian DNA to genome samples from modern Egyptians to analyse differences in genetic makeup.

WHY IS IT DIFFICULT TO EXTRACT MUMMY DNA?

Although some of the first extractions of ancient DNA were from mummified remains, scientists have previously raised doubts as to whether genetic data from mummies would be reliable even if it could be recovered. The hot Egyptian climate, high humidity levels in many tombs and some of the chemicals used in mummification techniques contribute to DNA degradation. Scientists had therefore assumed that the long-term survival of DNA in Egyptian mummies was unlikely, making mummy genetic data unusable. But using recent advances in modern genetics technology, the new study managed to extract accurate full-genome DNA data from three ancient Egyptian mummies, and usable segments of DNA from 90 mummies. The team used next-generation sequencing methods to read stretches of any DNA present in a sample and retrieve those that resembled human DNA. The complete reads allowed the team to spot telltale damage patterns associated only with ancient DNA. This makes the new study's results much more reliable than those of any mummy DNA research that has come before. The ability to extract nuclear DNA from such mummies, as well as show its reliability using robust authentication methods, is a scientific breakthrough that opens the door to further direct study of mummified remains.

İlgili

Mısır ve Türk Tarihi

Mısır'ın İlk Sakinleri Türklerdir

Mısır, Osiris, Tamarisk

****

21. yüzyıl Türklerin yüzyılı olacak

 "Bugüne kadar tarihimiz Avrupa bilişsel anlayışına göre yazılmıştır."

Koishigara SALGARAULY,

Tarih Bilimleri Doktoru, Profesör: 

16.03.2016

– Koyshygara ağa, araştırdığınız göçebelerin kadim tarihiyle başlayalım sohbetimize... Mesela, "aynı Türk'ün torunları" olduğumuza dair sesimiz neden küresel çapta daha net duyulmuyor?

– Modern tarih Avrupa anlayışıyla yazılmıştır. Sadece bizim tarihimiz değil, dünya tarihi de böyledir. Bu nedenle Avrupa anlayışına ulaşan herkes “medeni”, “bizim” halklar olarak kabul edilirken, yüksek medeniyet ve kültür seviyelerine rağmen bu anlayışa ulaşamayanlar “vahşiler”, “ötekiler” olarak adlandırılır. Bu kavram, yazı ve çizimi erken yaşta edinen ülkelerin bıraktığı yazılı miras temelinde oluşmuştur. Buna dayanarak, insanlık tarihi genel olarak ikiye ayrılmıştır: “tarih öncesi dönem” ve “tarih sonrası dönem”. “Tarih öncesi”, Hristiyanlık öncesi 8. yüzyıla kadar olan dönemi ifade eder. “Tarih sonrası” ise o tarihten sonraki dönemi ifade eder. Günümüzde Hristiyanlık öncesi 8. yüzyıldan 2. yüzyıla kadar olan 6 yüzyıl “zaman ekseni” olarak adlandırılır. Bu, tüm bilgi ve anlayışın genişlediği, kadim dinlerin ortaya çıkışının başladığı, insanların düşüncesinin geliştiği ve yazı ve çizimin gelişiminin başladığı dönemdir. Bunun ötesinde ise çok az kanıt ve çok fazla tartışma vardır.

Tarihin dönemlere bölünmesi, "tarihsel halklar" ve "tarihsel olmayan halklar" terimlerinin ortaya çıkmasına yol açtı. Daha sonra bu isimler "yerleşik" ve "göçebe" ile değiştirildi. Ancak terimler değişse de anlam aynı kaldı. Yerleşikler "medeniyet yaratan medeni halklar" olarak kabul edilirken, göçebeler sürülerini takip eden ve ot veya su olan her yerde dolaşan bozkır gezginleri olarak kabul edildi. Bu kavram, 20. yüzyıla kadar şeklini değiştirmedi. Tüm hayatını göçebe halkların tarihini yazmaya adamış ünlü Rus tarihçi Lev Gumilyov, "Çin'de Hunlar" adlı kitabında şöyle yazmıştır: "19. yüzyıl bize, 'yerleşik halklar insan medeniyetini yaratırken, Orta Asya vahşet ve zulüm sisi içindeydi' kavramını miras bıraktı." Bu kavramın zararlılığı yalnızca yanlışlığında değil, aynı zamanda düzeltilemeyen veya test edilemeyen bilimsel bir başarı olarak sunulmasında da yatıyordu," diye vurguladı. Türk kökenli göçebe halklara dair böylesine tek taraflı bir bakış açısı, onların tarihinin incelenmesine yol açmamıştır. Bu nedenle, bugün göçebe halklar hakkında bir şey biliyorsak, bu yalnızca "yazı ve çizim için belirlenmiş ülkelerle" temas kurdukları zamanki isimleridir. Modern tarihte bilinen Hititler, Kimmerler, Etrüskler, Hiksoslar, Kassitler, Saka-İskitler ve Aryanların yerleşik ülkelere gittiklerine dair kanıtlar vardır ve hiçbirinin bundan daha önce bir köken tarihi yoktur. Bildiğimiz en eski üç yazı biçimi - piktografi, ideografi (hiyeroglifler) ve fonetik yazı - Sümerlerde kendi tarihine sahip değildir. Fırat ve Dicle nehirleri arasında nereden geldiler? Medeniyete nasıl ulaştılar? Bilmiyoruz. En şaşırtıcı olanı ise, insan yazısının tarihini inceleyen tanınmış dilbilimci D. Dringer'in "Alfabe" adlı kitabında Sümer yazısını "bir bağ yazısı", yani eklemeli bir dil olarak adlandırmasıdır. Ancak dünyada bu tür bağ dillerine sahip halklar olduğunu bildiği halde, bunu kendi dilleriyle karşılaştırıp kökenini belirlemek yerine, "bu bir Hint-Avrupa dili değil" diyerek daha fazla araştırma yapmadan konuyu kapatmaktadır. Tüm göçebelerin tarih, kültür ve diline karşı tutumu da böyleydi.

– Şimdi lafı daha fazla uzatmadan Türklerimizden bahsedelim, hangi verilere güvenebiliriz?

– Kadim tarihimiz, eski Çin Wei İmparatorluğu'nun elçisinin Türk Hanlığı'nın merkezine gelişiyle başlar. Dolayısıyla Türk halkı, günümüz dünyasının ve eski Sovyet tarihçilerinin, kendi Kazak tarihçilerimizin çıkarımlarına göre, 6. yüzyılda Altay'da ortaya çıkan genç bir halktır. Peki bu halkın ataları kimlerdi? 6. yüzyılda Kağanlığı kuran Türkler gökten mi yoksa yerden mi indiler? Nereden geldiler? Hangi dönemlerden geçtiler ve hangi zorlu yolları izlediler? .. Bununla ilgili tek bir kelime yok. Bunu araştırmak için hiçbir talep yok. Türkler hakkındaki mevcut kaynaklarımız Orhun-Yenisey yazıtlarındaki, Çin yıllıklarındaki ve hanedan soyağaçlarındaki verilerle sınırlıdır. Aslında biz, 6. yüzyıla kadar Doğu ile Karadeniz arasındaki toprakları fetheden Türk Kağanlığı adlı büyük bir imparatorluğun halkıyız. Biz bir yılda ortaya çıkan çekirgeler değiliz! Biz bir yılda inşa edilen bir bina değiliz!

Modern Kazakistan tarihine bakarsanız, Türk kökenli olduğumuzu kabul ederiz. Ancak tarihimizi Türk Kağanlığı'nın kendisinden değil, daha sonra Batı Türk Kağanlığı ve Doğu Türk Kağanlığı olarak ikiye ayrıldığı zamandan, yani Batı Türk Kağanlığı'nın tarihinden başlatıyoruz. Sonuçta, Kazak Hanlığı'nın bir parçası olan Uysin ve Kanlı gibi tüm boylarımız, o Türk Kağanlığı'nın bir parçasıydı. Bu yazılı bir kanıttır. Daha doğrusu, Kazak Hanlığı'nı oluşturan 43 büyük boy nereden geldi? Aslında, Kazak Hanlığı'nın kendisi yalnızca 1456'da kuruldu. Ve Uysin ve Kanlı devletlerinin, yani Kıpçak Hanlığı'nın bundan önce de var olduğunu biliyoruz. Avrasya coğrafyamızın batısındaki höyüklerde, Doğu Avrupa'da ve Altay'da bulunan maddi miras neden tek bir ustanın eseri gibi görünüyor? Berel höyüğünde bulunan altın elbiseli bir adam ve benzersiz altın süslemeli 13 at, yüksek bir lüks biçimi değil mi? Bir soyluluk işareti mi? Ve eski Türkler bu kadar güce, servete ve lükse eriştilerse nasıl bu kadar barbar olabildiler? Kağanlığa "bozkır imparatorluğu" denir. Ancak, böyle bir devlete sahip bir ülkeye neden "vahşi, göçebe kabileler" diyoruz? İnsanlarına neden "kabileler, kabileler" diyoruz? Hiçbir kabile isterse hanlık yaratmaz. Peki bizim Kazak bozkırlarında kaç hanlık vardı?! Nitekim dünkü Altın Orda'dan sonra 26 hanlık yaratıldı. Bu bir tanesi. İkincisi, Cengiz Han'ın istilasından önce Doğu kültürü yüksekti. El-Farabi bizden geldi. O zamanlar dünyada Mahmut Kaşkari gibi ansiklopedik bir sözlük oluşturan kimse yoktu. Devletin kuruluşunu, yönetim yöntemlerini anlatan ve ulusal çıkarları gözeterek geleceği değerlendiren Yusup Balasagun'un didaktik şiiri kadar büyük eserler yazılmamıştır. Bunlar da gökten zembille inmemiştir. Bu, Sümer ilahilerinin, Homeros'un "İlyada" ve "Odysseia"sının, Hint Vedalarının, "Mahabharata"nın ve Firdevsi'nin "Şehname"sinin ezelden beri süregelen kesintisiz bir geleneksel devamıydı. Nitekim, bu büyük mirasların yaratıcılarının da Türk kökenli halkların temsilcileri olduğu artık anlaşılıyor.

– Biz vahşi değiliz ama yine de bize “göçebe” mi deniyor?

– Biz hiçbir zaman tek başına göçebe bir halk olmadık. Göçebe bir hayat yaşadığımız doğrudur. Ama yarı göçebe, yarı yerleşik bir hayattır. Türklerin tarihine, Avrupa anlayışındaki toplumsal oluşumlar perspektifinden bakılamaz.

– Ruslar hâlâ “Sovyetler Birliği Kazak milletini kurdu” diyorlar. Genel olarak, “köle sahipleri çağı”ndan biraz etkilenmedik mi?

– Sadece bir millet değil, “Kazakları insanlaştırdık, eğittik” diyorlar. Bu, sömürgeci ülkenin egemenliğinin bir işaretidir. Sizi sömürgeleştirmenin, tarihinizi ve geleneklerinizi yok etmenin amacı, zihninize “sizi insanlaştırdık” kavramını aşılamaktır. Soljenitsin’in “Siz bir millet değildiniz. Kazaklar, sığırlarının çiğnediği topraklara “bizim” derlerdi” dediğini hatırlıyor musunuz? Ah, atalarımız ömürleri boyunca “Volga ve Ural” dediler! Aslında o Volga artık sizin toprağınızda değil. Uralların da sadece eski yüzü değil, öbür yüzü de var. Sorun burada. O zamanlar nasıldınız? Bugünlere nasıl geldiniz ve bu kadar çok değerinizi nasıl kaybettiniz? Tüm bunları dikkatlice kaydedip yazsaydık, bizim neslimizin böyle tek bir sorusu bile olmazdı. Tarih, benim, sizin ve yolda yürüyen Kazakların atalarının biyografisi, eylemlerinin kroniğidir. Örneğin, atanızın kim olduğunu ve nerede tökezlediğini bilmiyorsanız, siz de orada tökezleyeceksiniz. Tarihin dersi budur. "Köle sahipleri çağı" hakkında söylediklerinizin Türklerle hiçbir ilgisi yok. Roma'daki gibi bir kölelik yoktu. Artık tarih bilimi bile bunu kabul ediyor.

– Röportajlarınızdan birinde, “Zamanları geldiğinde Sovyetler Birliği’nin parçalanıp düşeceğini biliyordum.” demişsiniz. Bunu nasıl biliyordunuz?

– "Sovyet hükümeti benim veya çocuğumun, torunumun veya torunumun ömrü boyunca düşecek" diye bir düşüncem yoktu. Fakat antik tarihi inceledikten sonra, her imparatorluğun sonunda çökeceğini fark ettim. Medeni bir imparatorluk canlı bir organizma gibidir: doğar, olgunlaşır, gelişir, geriler ve ölür. Dolayısıyla, herhangi bir imparatorluğun sonu çöküştür.

– “Kazak aydınlarının son toynakları Alaş aslanları oldu” klişesine biraz perspektif katabileceğinizi düşünüyor musunuz?

– İşte oğlum… “Milletin Esasları” adlı bir kitapçığım var. “Kazaklarda aydın yoktur” görüşüm yer alıyor. Öncelikle “aydın” kelimesini anlamamız gerekiyor. Anlamını bilmeden bir şey hakkında konuşmak anlamsızdır. Bağımsızlıktan bu yana, yerel medya “Kazaklarda aydın var mı, yok mu?” üzerine birçok tartışma düzenledi. Biri aydınlar için “hayır” diyor, diğeri “var” diyor. Ve böyle devam ediyor. Aklı başında bir insan var olan bir şey için “var mıdır” diye sormaz. Dolayısıyla, sorunun sorulması bile muhtemelen bir şeyleri açığa çıkarıyor. Bu soruyu cevaplamak için önce “Aydın kimdir?”, “Kime aydın denir?” sorularını cevaplamalıyız. “Ziya” Arapçada “ışık” anlamına gelir. Ve aydın, parlak, ışıldayan anlamına gelir. Temel olarak, kişiliği, davranışları ve özüyle etrafı aydınlatan kişiyi ifade eder. Peki, bizde böyle biri var mı?!

Bir aydını Rus aydınlarıyla karşılaştırırız. "Aydınlar", iyi okumuş, bilgili ve temiz, eğitimli insanlardır. Buna karşılık, tüm Kazaklar aydındır. Sonuçta, orta veya yüksek öğrenim görmemiş Kazak yoktur. Kazak kavramında aydın kavramının anlamı farklıdır. Benim anlayışıma göre: "Milli aydın, geldiği milletin tüm iyi niteliklerini özümsemiş, yüksek ahlaki karaktere sahip, halkının çıkarlarını kendi çıkarlarının üstünde tutan, bilinçli yaşamını onlara hizmet etmeye tereddüt etmeden adayan, ulusal kalkınmayı hedefleyen toplumsal idealleri savunan ve destekleyen, bu yolda karşılaştığı zorluklarla tereddüt etmeden yüzleşebilen ve gerekirse hedefi uğruna mücadele edip fedakarlık yapabilen kişidir." İşte böyle bir kişi aydındır. Ve eğer bir değil, birkaç kişi varsa, o zaman bu bir aydınlar topluluğudur. Ve eğer hiç yoksa, bin yerden "var" diye bağırsanız bile, hayır!

- Nedenmiş?

– Kazak halkının oluşumundan bu yana kendi aydınları vardı. Ülke modernleştikçe sayıları da arttı. Kazaklar öncelikle insanları insan olarak eğittiler. Çok çalışıp hiçbir şey yapamayanlara “öğrenemediler” denirdi. Çarlık Rusyası döneminde aydınlarımızın sayısı azaldı. Ancak kapsamları daralsa da soyları tükenmedi. O dönemde Kazak kültürüne Avrupa bilgisini sokmak gerekiyordu. İşte Abay'ın haykırdığı bilgi budur! Ruslardan öğrenmek, onları büyük bir güç olarak görmek anlamına gelmez. Onlar (Büyük Petro'dan başlayarak) Avrupa'dan öğrendiler. Abay, o dönemin koşullarında bilginin anahtarının Rusya'da olduğunu ve bilginin Rusya aracılığıyla elde edilebileceğini söyledi.

Sovyet hükümeti önce entelektüel topluluğun seçkinlerini yok etti. Sonra da onu aydınlatan ve eğiten çevreyi yok etti. "Entelektüel" kavramı ortadan kaldırıldı ve yerini uzmanlar aldı. Bunları ulusun seçkinleri, ulusun aydınları olarak gördük.

– "Eşsiz" ve "benzersiz" kavramları üzerine bir hayli fikriniz vardı...

– Atalarımızın kim olduğunu, nereden geldiğimizi, nasıl buraya geldiğimizi, nasıl bu güne geldiğimizi… tüm bunları, elimizdeki tüm kaynakları tartarak, sadece bugünün konusu üzerine adaylık ve doktora tezlerimizi savunarak bilmek bizim görevimizdir. Kazaklar ise atalarını ayırt edemeyenlere “bilinmeyen” ve “bilinmeyen” derler. Kötü bir soya sahipseniz, bilinen bir atanız yoksa sizden nasıl bir nesil çıkacak?! Onları neye koşturacaksınız, nerede yetiştireceksiniz?! Amerika’ya ve Rusya’ya bakarak bir Kazak yetiştiremezsiniz! Annesinin rahminde büyümemiş bir kartal, asla kartal doğasını gösteremez. Leş yer ve kuzguna dönüşür. Biz sadece atalarımızın savaştığını ve birini öldürdüğünü söylüyoruz. Peki ya kişiliği?! Kazaklar da dahil olmak üzere Türk halkımızın atasözlerine bakarsanız, her biri birer tezdir! Bana göre Avrupa felsefesi, düşünceye dayalı, kitabi bir felsefedir. Kazak felsefesi ise yaşam laboratuvarından geçmiş, alnına taş değmiş, her şeyi kendi varlığıyla hissedip görmüş ve kendi deneyiminden özetlemiş bir düşünce sürecidir. İçinde fikirleri bir fikirden diğerine taşıyan hiçbir fantezi veya rastlantısallık yoktur. Peki Kazak felsefesinin bu gücünü ortaya çıkarıp herkese gösteriyor muyuz?! İşte sorun bu!

– Şu anda televizyonda Kazakçaya çevrilmiş Kore tarihi dizilerini izliyoruz . Neden bu seviyede bir senaryoyu kendimiz yazmıyoruz? Yoksa kardeşler, "Bu filmde neden bizim klanımızdan bir kahraman yok?" diye bağıracak mı?

– Kitaplar eskisi gibi okunmuyor canım! Ve şu anki 17 milyon insanın en az yarısı film izliyor. Dünya iyiyse, bu 17 milyon insanın neredeyse tamamının film izlemesi şaşırtıcı değil. Lenin'in "Bütün sanatlar arasında bizim için en önemlisi sinemadır" demesi boşuna değilmiş. Dolayısıyla ideolojide sinemadan daha etkili bir sanat dalı yok. Bahsettiğiniz fikir yüreğime dokundu. Koreli Jumong'dan az değil, hatta daha da fazla büyük Türk şahsiyetleri var. Onlar hakkında düzgün bir film yapamamamız yüreğime dokundu ve gururumu incitti. Bu eksikliği telafi etmek amacıyla Mudeh Khan hakkında 15 bölümlük bir dizi senaryosu yazdım. Yazdıktan sonra Kazakfilm'e gönderdim. İyi karşıladılar. "Çekeriz" dediler. Ama filme alınmadı. Daha sonra Kazakistan TV kanalıyla birlikte çekmeye çalıştılar, ama o da olmadı.

Bu filmin bahsettiğiniz kabileyle hiçbir ilgisi yok. Bu, tüm Türk kökenli halkların ortak bir filmi. Herkesin ortak kökenini konu alıyor. Türkiye Türkleri, Azerbaycanlılar, Türkmenler, Kumuklar, Karaçaylar, Balkarlar, Başkurtlar, Tatarlar, Kırgızlar, Özbekler, Uygurlar, Karakalpaklar... hepsinin ortak bir tarihi var!

– Toplumumuz neden kayıtsız kalmaya devam ediyor? Aksine, çoğu zaman mantıksız eylemlere yöneliyor...

– Artık Türk ülkelerinin birliği gündemde olmaya başlıyor. “Türk Devlet Konseyi” kuruldu. Bunun için çok para harcandı. “Türk Yaşlıları” adında bir örgüt de var. Astana'da “Türk Akademisi” faaliyet gösteriyor. Üniversitelerde Türkoloji bölümleri açıldı. Ancak henüz kayda değer bir sonuç yok. Sovyetler Birliği döneminde Türkoloji çalışmaları yalnızca dilbilimsel açıdan inceleniyordu. “Türkoloji”, adından da anlaşılacağı gibi, muhtemelen Türklerin kim olduğunu bilmekle başladı. Tarih bize anlatmıyorsa başka hangi bilim anlatabilir ki? Tarihe atıfta bulunmayan dilbilim de gerçeğe ulaşamaz. Dünün Türkçe konuşan Bulgarları 9. yüzyılda Avrupa'ya gittiler ve şimdi Hristiyan inancına sahip Slav bir halk. Dil budur işte! Türklerin kadim tarihinin incelenmesi, büyüyen ve gelişen ortak köklerimizin ortak tanınması henüz yapılmadı. Türklerin kadim tarihi araştırma kapsamı dışında kaldı. Ülkenizde böyle bir politika olmadığı için bu yönde hiçbir şey yapılmıyor. Şimdi halkımız sadece konuşuyor. "Dil ölüyor" ve "Aman Tanrım, dinim..." bunların hepsi bunun sonuçları.

Kasım'ın sözleriyle, "aile küçük bir devlettir." Diyelim ki babanız cumhurbaşkanı, anneniz başbakan, kardeşiniz aydın, küçük kardeşiniz muhalefet ve çocuklarınız halk. Peki bu evde birlik ve beraberlik için ne gerekiyor? Modern basında yazıldığı gibi, Kazak aydınları ikiyüzlüyse, yetkililer halka karşı anlayışsızsa, muhalefet beceriksizse, şairleri saray şairiyse, yazarları yoksullarla ilgileniyorsa ve halk uysal, ılımlı ve sessizse, bu evi kim daha iyi hale getirecek?! Kim daha iyi?! Aklı başında olup makale yazan tek kişi mi?! Böylesine bir sorumsuzlukla kendimizi mahvediyoruz. Halk kimseye güvenmiyor. Ancak ortak evimizde hepimiz iyi olduğumuzda, ancak birbirimizle uyum içinde olduğumuzda refah gelecektir. Bunu düşünmek, pes etmemek daha iyidir.

– Söyleyin bakalım, manevi hazineler konusunda biraz ihmalkâr davranmıyor muyuz?

– Sözde “devlet programı” ile epey moda olduk. Her yıl birçok şey ortaya çıkıyor. Uygulanan tek program “Kültürel Miras”. İlk yıllardan bahsediyorum. O zamanlar gerçekten harika şeyler toplanıyordu. Ancak bunların incelenmesi ve kullanılması bir dezavantaj. En üzücü olanı ise, birileri bu toplanan mirasa dayanarak bir konuyu ele alıp incelediğinde ve bu konuda bir keşif yaptığında, bunun dikkate alınmaması. Ders kitaplarına girmiyor, bilimsel dolaşıma girmiyor. “Aman Tanrım, Myrkymbay böyle bir dünya sansasyonu yarattı ve bir keşif yaptı!” demiyorlar. Bunun yerine, biri altın bir adam bulduğunda, tıpkı altın arayıcıları gibi, buldukları altın hakkında konuşuyor, yaygara koparıyor ve gazetelerde yazıyorlar. Peki o altın ürünü kim yaptı? Nasıl yaptı? Antik çağlarda bu kadar büyük bir kültüre kim sahipti? Bu soruların cevaplarını tarih dilinde söyleme yeteneğimiz yok! Sonuç olarak, bugün atalarımız olan Sakaları bizden başka kimse Türk olarak tanımıyor. Herkes "Hint-Avrupa dili konuşan insanlar" diyor. Sorun, her şeyi birbirine benzetebilmek!

"Türkler, insanlık medeniyetinin ateşini ilk yakanlardı" demek için her türlü sebep mevcut. Genetik biliminin en son başarısı -DNA araştırmalarının sonuçları- bunun için tam bir fırsat sunuyor. Şimdi, bu DNA verilerini tarihsel verilere dayandırıp Türklerin gerçek bir tarihini oluşturmanın zamanı. ABD, Kaliforniya Üniversitesi'nden Alan Wilson ve Rusya'daki Vavilov Genetik Enstitüsü'nden İlya Zakharov liderliğindeki bilim insanları, Amerikan yerlilerinin Türk olduğunu ve tarihlerinin 30-40 bin yıl öncesine dayandığını kanıtladılar ve bilim tarafından kabul edildiler. Harvard Üniversitesi profesörü Anatoly Klesov ise, Atlantik Okyanusu'na kadar olan Avrasya coğrafyasının çok eski zamanlardan beri yalnızca Türk kökenli halklar tarafından iskan edildiğini kanıtladı.

– Gazeteciler, Türklerin kadim bir halk olduğunu, hatta kadim sözleriyle bile çoktan kanıtladılar. Peki bilim buna yeterince dikkat etmiyor mu?

– Haklısın! Mesela eski zamanlarda Türkler "vatan" kelimesini "uya" ve "an" kelimeleriyle vermişlerdir. "Uyas" kelimesi yerleşik halklar için, "an" kelimesi ise göçebeler için söylenmiştir. Bugün dünya halklarının devlet adlarındaki "iya" eki, Türklerin bu "vatanı"dır. Türkiye Türklerin, Bulgaristan Bulgarların, vb. Dedikleri gibi. Turan Turların, Kazan Gazların, Alban Dağlıların, Suan Suların, Britan Britanyalıların vb. anavatanıdır.

21. yüzyılın Türklerin yüzyılı olacağını düşünüyorum. İngilizlerin, Almanların, Baltık ülkelerinin, İskandinavyalıların - hepsinin Türk olduğunu söyleyen ben değilim, Türk kökenli halkların temsilcileri değil, Avrupalı ​​araştırmacıların kendisidir. Modern Rusların yaşadığı toprakların kadim Türk toprakları olduğu da açıkça belirtiliyor. Kökenini gizleyen milliyetsizlik, kimin kim olduğunu ortaya çıkarmadı. Ancak ezber standardından kurtulur, devlet politikalarına sırt çevirir ve özel uzmanlar yetiştirirsek tüm bunları gün yüzüne çıkarabiliriz. Şimdi size sadece kısa bir özet sunuyorum.

Türklerin gerçek tarihi şimdi yazılacak.

– Hikayeniz için teşekkür ederim!

Еркеғали БЕЙСЕНОВ (BEYSEGALİ BEYSENOV)'un röportajı, 2016

Tagisken, Kazakistan

 

Tagisken, sanki Göbeklitepe'nin torunu ;) SB

Kuzey Tagisken Kompleksi MÖ 9.-5.yy

Türbeler ve tapınaklar

Güneyinde Saka Kurganları

Duvarlarla çevrelenmiş 11 kerpiç mezar binası

5a Mozolesi'nde, kerpiç "sıralar" iç tuğla duvara tutturulmuş, sütunlar arasındaki boşluğu doldurmuş ve tuğla duvar sırtlık görevi görmüştür. Odayı sınırlayan ikinci sıranın sütunları, 5a Mozolesi'nde hiçbir şekilde birbirine bağlı değildi. Böylece, sütun sistemi mezar yapısını iki koridora -bir dış ve bir iç koridor- ve ortada bulunan dikdörtgen bir odaya bölüyordu. 4 ve 5a Mozoleleri'ndeki ikinci oda derinleştirilmemiş, yalnızca sütunlarla sınırlandırılmıştır; 7 Mozolesi'nde ise 0,2-0,3 m derinleştirilmiş ve duvarları yatay ahşap kalaslarla kaplanmıştır. Mozolelerin girişi doğu duvarındaydı ve doğrudan iç koridora açılıyordu. Dış koridora erişim imkânsızdı (5a, 7 Mozoleleri), çünkü aralarında bir geçit bulunan iki duvarla kapatılmıştı. Tüm mozoleler platonun kıtasal yüzeyine inşa edilmişti. Zeminde, sütunlar boyunca, dış ve iç yüzeylerinde ve mozolelerin dış duvarlarının iç yüzeylerinde direk delikleri açılmıştır. Mozolelerdeki bol miktardaki ahşap, ölünün yalnızca merkezi odada yakılmasını değil, aynı zamanda etrafında bir ateş halkası oluşturulmasını da içeren bir ritüel olan yakma işlemini kolaylaştırmıştır.

Oda ve iç koridorda mezar eşyaları bulunuyordu: seramikler, bronz aletler, bronz, altın ve taş takılar.

Cenaze töreninin olmazsa olmaz bir unsuru, ölen kişiyle birlikte hayvan leşlerinin de gömülmesiydi. Mezar yapılarının içinde ve yakınında, çoğunlukla sığır ve küçükbaş hayvanlara (özellikle keçilere) ait olmak üzere hayvan kemikleri içeren çukurlar bulunmuştur.

Türbelerin koridorları ve odaları kapatılmış olup, türbelerin kerpiç ve ahşaptan yapılmış silindirik-konik yapılar olduğu düşünülmektedir.

Tagisken Güneş Tapınakları'nın Planı

*Yuvarlak planlı en büyük tapınak. Çapı 25 m, Yüksekliği 16 m.

*Kare planlı en büyük tapınak (18x18 m), içeride iki adet silindirik duvarı (çapı 14 m ve 10,8 m) var.

*Giriş kapıları doğu tarafında.

S.P. Tolstov'un yapılandırması

Güney Kazakistan'ın Tunç Çağı Anıtları

(orjinal dil Rusça, otomatik çeviridir)

Orta Tunç Çağı, Karatau Dağları'nın kuzey yamaçlarında bulunan Tautary mezarlığı ile temsil edilmektedir. Bu mezarlık A.G. Maksimova tarafından incelenmiştir. Mezar taşları, kenarları toprağa oyulmuş taş levhalarla veya yere serilmiş taşlarla yüzeylerinde işaretlenmiş dikdörtgen, kare, oval veya yuvarlak çerçevelerdir. Definler, bazen taş levhalarla örtülü toprak çukurlara yapılırdı. Yakma, baskın ritüeldi. Yakılan kemik kalıntıları, çoğunlukla çukurun batı kısmına bir veya birkaç yığın halinde veya batı kısmına dağıtılmış olarak yerleştirilirdi. Yiyecek içeren bir ila beş kil kap, mezarın doğu veya batı kısmına yerleştirilirdi.

Düz tabanlı kaplar iki şekildeydi: yuvarlak omuzlu veya boyundan gövdeye geçişte hafif bir basamağa sahip kavanozlar ve çömlekler. Bunlar öncelikle tarak damgasıyla süslenmişti. Desen genellikle kabın boynunu, gövdenin üst kısmını ve bazen de tabanını kaplardı. Yaygın süslemeler arasında ikizkenar gölgeli üçgenler, kırık çizgiler, meandrlar ve üçgen girintiler bulunurdu. Kavanozlar ya süssüzdü ya da ikizkenar gölgeli üçgenlerle süslenmişti. Küçük bronz ve altın eşyalar dekoratif eşya olarak kullanılırdı. Bunlar arasında delikli pençe biçimli ve oval pandantifler, halkalar, boncuklu boncuklar, altın varağa sarılmış telden bükülmüş şakak halkaları, macun, camsı kütle ve aplike için bronz plakalar bulunurdu.

Karatau'nun güneybatı yamaçlarında, Kuyukty Platosu'ndaki Besarak Boğazı'nda başka bir mezarlık daha keşfedildi. Bu mezarlık, bitişik birkaç taş duvardan oluşuyor. Toplamda, her biri 3,5 x 4,5 metre boyutlarında, kenarları 90 x 100 cm boyutlarında ve 20 cm kalınlığa kadar taş levhalardan yapılmış altı bölümden oluşuyor.

Kuyukta mezarlığı, seramik tipleri, özellikle de dışbükey gövdeli, belirgin kaideli ve boyun kısmında basamak bulunan bodur kaplar ve dar boyunlu, sivri kaburgalı çömlekler bakımından Tautara kompleksine benzemektedir. Kap süslemelerinde de doğrudan benzerlikler bulunmaktadır. Kuyukta'daki mezar kompleksi, Andronovo döneminin sonlarına tarihlenmektedir. Mezarlık, A.K. Akishev tarafından incelenmiştir.

Güney Kazakistan'daki mezarlıklar ve yerleşim yerleri sadece dağ nehirlerinin kıyılarında, yukarı kesimlerinde değil, aynı zamanda yeni buluntuların gösterdiği gibi, orta ve aşağı kesimlerinde, bozkır bölgesinde de yer alıyordu.

2000 yılında arkeolog E. A. Smagulov, Şerbay mezarlığını keşfetti. Türkistan şehrinin 5 km güneyinde, bir kumulun kalıntıları üzerinde yer almaktadır. 400 x 800 m ölçülerinde oval bir dış hatlara sahiptir. Kumulun yapısını oluşturan toprağın yapısı ve niteliği, mezar yapılarının kalıntılarının zayıf bir şekilde korunmasına neden olmuştur. 3.500 yıl önce, hareket kabiliyetini henüz kaybetmemiş bir kumuldan elde edildiği anlaşılan kumdan yapılmış en eski mezar yapıları, mezar yapılarını koruyamamış ve dışarıdan işaretlenmemiştir. Bazı durumlarda, aşındırma işlemleri, kalıntıları günümüz yüzeyinden 15-40 cm derinlikte bulunan mezarları ortaya çıkarmıştır. Kazılan en derin mezarlar 75-80 cm derinliğe ulaşmaktadır. İkinci durumlarda bile, mezar yapılarının yeraltı yapılarının bazı kısımları, yalnızca mezarlara eşlik eden mezar eşyalarının bulunduğu mezar çukurlarının tabanları aracılığıyla güvenilir bir şekilde tespit edilebilmiştir. Stratigrafik gözlemler, yapının antik gün ışığı yüzeyinden derinleştirilmiş, dikdörtgen (5x6 m) ve yuvarlak (5 m) planlı bir platform olarak inşa edildiğini göstermektedir. Alanların kaydedilen derinliği 20 cm'ye ulaşmaktadır. Platformun ortasında, 170-220x120-150 cm ölçülerinde, uzun kenarı kural olarak GB-KD doğrultusunda uzanan, yarı dikdörtgen planlı, sığ (20-25 cm) bir mezar çukuru vardı. Mezar çukurunun, taş levha kalıntılarının bulunmaması nedeniyle muhtemelen ahşap olan bir tür çatısı olmalıydı. Yapının kendisi görünüşe göre bir mezar höyüğü ile örtülüydü. Çukurun güneybatı duvarının yakınında bir ila beş adet elle kalıplanmış seramik kap bulunuyordu. Yakılmış küçük insan kemiklerinden oluşan bir yığın karşı duvara yaslanmıştı. Bazı durumlarda, görünüşe göre çift mezarları gösteren iki tane böyle yığın vardı. Bazı durumlarda ise kemikler eksikti. Tüm vakalarda yakma işlemi, kemikler arasında kül veya kömür bulunmadığı için mezar çukurunun dışında gerçekleştirilmiştir. Bir vakada, gömülme kalıntıları kaydedilmiştir. Ölen kişi, başı batıya bakacak şekilde sol tarafına çömelmiş bir pozisyonda yatırılmıştır. İncelenen mezarların neredeyse tamamı antik çağda yağmalanmıştır. Yağmalanmamış tek mezarda iki seramik kap ve 13 metal obje bulunmuştur: bronz bilezikler ve gümüş (demir kakmalı) geniş küpeler, göğüs plakları ve çok sayıda macun boncuk.

Baskın formlar, dar, hafif içbükey, disk şeklinde bir taban üzerinde, geniş, yuvarlak omuzlu, geniş, hafif geniş boyunlu ve zarif ağız kenarlı çömlek biçimli kaplardır. Kap duvarları ince ve zariftir; hamur, kırılmış deniz kabukları, şamot veya kum karışımıyla iyi harmanlanmıştır; pişirme düzensizdir ve zeminde pişirilmiştir. Kapların çoğu, ince tarak damgalarıyla zengin bir şekilde süslenmiştir. Süslemeler esas olarak duvarların üst kısmını kaplar. Kompozisyonel süsleme, ritmik olarak tekrarlayan çizgili üçgenler, kıvrımlar, gamalı haçlar ve üçgen çentiklerden oluşur.

Şerbay nekropolünde bulunan seramik kapların biçimleri ve süslemeleri, Tautary mezarlığındaki malzemeler arasında en yakın benzerlikleri bulurken, bronz süs eşyaları ise Güneydoğu Urallar, Güneybatı Sibirya ve Doğu Türkistan'dan Kuzey Afganistan'a kadar uzanan Orta Asya'daki Tunç Çağı anıtlarında bulunmaktadır. Bu malzemeler, Andronovo kültür ve tarih topluluğunun Fyodorovo kültürüne ait çoban kabilelerinin karakteristik özelliklerini taşımaktadır. Mezarlık, MÖ 16. ve 14. yüzyıllar arasına tarihlenmektedir.

Kuzey Tagisken, Geç Tunç Çağı'na ait bir anıttır.

M.A. Setina tarafından incelenmiştir. 

Kuzey Tagisken'in Geç Tunç Çağı yapıları arasında en eskileri, dikdörtgen (54x28x10-12, 48x32x10-11 cm) kerpiçten yapılmış 4, 5a ve 7 numaralı anıt mezarlardır. Planın temeli, 17,5 × 18 m ölçülerindeki kare bir dış duvara yazılmış, çapı 14 m olan bir daireydi. Halka boyunca, dış duvardan 1,6 m uzaklıkta, sekiz veya 12 dikdörtgen tuğla sütun vardı, bunların maksimum korunmuş yüksekliği 2 m'ye yaklaşıyordu (anıt mezar 5a). Merkeze doğru, bu halkadan 1,3 m uzaklıkta, planda bir dikdörtgen oluşturan dört veya sekiz benzer sütun vardı. Yapının dış duvarının dört köşesinde (4 ve 5a anıt mezarlar) birer sütun vardı. İlk büyük halkanın sütunları, ince bir tuğla duvar (5a anıt mezar) veya iki örülmüş duvarla birbirine bağlanmıştı.

Balandı-2 Türbesi, MÖ 4.yy

Dış duvarın köşelerindeki tuğla sütunların yardımıyla, üstteki kare yapı yuvarlak bir kasnağa dönüşmüştür. Bu teknik, görünüşe göre trompe-l'oeil'in gelişiminden öncesine dayanıyordu. Dolayısıyla, kare planlı dış duvar, tavan için bir destek yapısı görevi görüyordu.

Her türbe, kuzey ve güney taraflarından ana türbeye bitişik, tek bir kompleks oluşturan daha küçük mezar alanlarıyla çevriliydi. Daha sonra, bitişik mezar alanları, kerpiçten yapılmış dikdörtgen muhafazalar veya dairesel yapılardan oluşuyordu. 1 metre kalınlığa kadar olan muhafaza duvarları, antik gün ışığı yüzeyine dikilmiş, mezar çukuru doğal toprağa 0,6-0,8 metre derinleştirilmiş ve duvarları genellikle tuğla duvarlarla aynı hizadadır. Muhafazaların alanı 30 ila 50 metrekare arasında değişmektedir. Bu tür yapılar arasında, 5b kompleksi özel bir yere sahiptir; 5a türbesinin kuzey duvarına bitişiktir, ancak yapısal olarak ona bağlı değildir. Merkezi odasında, çeşitli kaplar ve mücevherler (altın ve akik boncuklar, büyük bir altın küpe ve bronz bir iğne) içeren bir kadın mezarı olduğu anlaşılmaktadır. Odanın batısında, bir ocağın etrafına yerleştirilmiş çeşitli şekil ve boyutlarda 34 kap içeren bir oda vardı. Bu mezar yapısı, Kuzey Tagisken'deki tüm mezarlar gibi, antik çağlarda yağmalanmıştır.

Kuzey Tagisken'deki büyük mozolelerin en yenisi Mozole 6'dır. Bu, yaklaşık 25 m çapında dairesel bir mezar yapısıydı ve kerpiçten (50-60 x 25-30 x 10 cm) yapılmış silindirik bir merkezi kütleden (yaklaşık 15 m çapında) ve içine yazılmış kare bir mezar odasından oluşuyordu. Kitle, aralarında 2,05 m genişliğinde bir koridor bulunan bir dış duvar halkasıyla çevriliydi. Yaklaşık bir metre genişliğinde bir geçit, doğuda dış ve iç duvarları deliyordu. Mezar odası (7,8 x 6,9 m) ana yönlere doğru yönlendirilmişti ve üzerinde ince bir saz tabakası üzerine yerleştirilmiş tuğla örgüsü bulunan eski gün ışığı yüzeyinin 1,3 m altına gömülmüştü. Duvarcılık yapılmadan önce, batı duvarının toprak kısmına iki çukur kazıldı. Bunlardan biri duvarın en az 2 metre altına kadar uzanıyor ve çok sayıda kemik, hatta muhtemelen inek iskeletleri içeriyor. Bu bir "cenaze sunusu". Mezar odasının duvarları, büyük olasılıkla bir tür hasır işi olan kalın bir saz ve dal tabakasıyla kaplıydı ve direkler ve kazıklarla yerinde tutuluyordu. Birçok alanda duvarların dibinde, görünüşe göre bu yapıyı alttan bir arada tutan kömürleşmiş yatay kirişler bulundu. Bu yapının mezar odasındaki yakma işlemi için birincil yakıt görevi görmüş olması mümkün. Karbonlu tabakaların genellikle ince olduğu zeminden ziyade, duvarlara yakın yerlerde yangın izleri özellikle belirgindir. Odanın tabanı - çukurun düzleştirilmiş kayası - üzerine hasırların serildiği ince bir kil tabakasıyla kaplıydı. Odanın tabanında, kuzey ve güney duvarlarından yaklaşık 2 metre uzaklıkta, kuzey-güney ekseni boyunca iki yuvarlak çukur ortaya çıkarıldı. Görünüşe göre, mezar odasının düz tavanını desteklemek için bu çukurlara direkler kazılmıştı. Duvarlar boyunca direk deliği izlerine rastlanmadığından, direklerin taşıdığı kiriş ve kiriş uçlarının tuğla örgüsünde bırakılan yuvalara kapatıldığı varsayılmalıdır.

Odanın girişi doğu duvarındaydı. Antik açıklığın zemini eğimliydi ve basamaksızdı. Sıvayla kaplı koridorun duvarları ağır bir şekilde yanmıştı. Bu durum, yangın sırasında iç kapının kapatılmadığını gösteriyor. Rampanın zemini kil ile kaplıydı ve odanın girişinde kömürleşmiş bir ahşap eşik açıkça görülebiliyordu. Kapı tavanının yapısını kesin olarak değerlendirmek zor; duvarların hatırı sayılır yüksekliğine rağmen tonoz izine rastlanmamıştır. Üst kısımdaki açıklığın, çıkıntılı tuğlalar nedeniyle hafifçe daraldığı fark edilmektedir. Bu, sahte bir tonoz oluşturmuş olabilir.

Diğer türbelerde olduğu gibi, yakma işlemi de mezar odasında gerçekleştirildi. Mezar eşyaları çoğunlukla mezar odasında bulundu. Köşelerde, her biri belirli bir amaca hizmet eden kaplar içeren kap grupları duruyordu. Ayrıca burada, orak biçimli bronz bir bıçak ve iğne, uçları delikli bronz bir lunula ve altın eserler de bulundu. Özellikle ilgi çekici olanı, odanın duvarlarına halı veya keçe hasır tutturmak için kullanıldığı anlaşılan, uçları düzleştirilmiş 100'den fazla bronz çivinin keşfiydi.

6 numaralı Mozole, soylu bir kişinin mezarıdır. Bu, özellikle alışılmadık derecede zengin sofra takımı koleksiyonundan (60'tan fazla kap) ve bunların bir kısmının çömlekçi çarkında yapılmış olmasından anlaşılmaktadır. Altın eşya parçalarının keşfi de bunu desteklemektedir. Burada soylu bir kadının, belki de bir rahibenin gömülmüş olması mümkündür.

Kuzey Tagisken'deki tüm mozoleler aynı kültüre ait olsa da, bunlardan ilk örnekler (4, 5a ve 7) kare şeklinde bir dış duvara sahipken, sonraki örnekler (4a, 5b, 6 ve 15) yuvarlak bir dış duvara sahiptir. Sonraki örneklerde, mozolelere bitişik, aynı renkte tuğla çitler de bulunur.

İç koridorlarda ve odalarda cenaze eşyaları keşfedildi. Ekli kapalı alanlarda, mezar çukurlarının her yerinde buluntular bulundu. Türbeler ve kapalı alanlar antik çağda yağmalanmış olmasına rağmen, buluntu koleksiyonları oldukça etkileyicidir: çeşitli tiplerde yaklaşık 200 sağlam kap bulunmuştur. 6 ve 7 numaralı Mausoleumlarda, kaplar amaçlarına göre gruplar halinde düzenlenmiştir. Mausoleum 7 kapları odanın dış köşelerine yakın koridorda yoğunlaştırırken, Mausoleum 7 iç köşelerinde toplamıştır. Örneğin, Mausoleum 6'nın kuzeydoğu köşesinde, her 11 kap ve kase için yalnızca bir testi olmak üzere 12 küçük ve orta boy kap vardı. En büyük kaplar odanın güneydoğu köşesinde duruyordu: bir humma, bir humcha, kulpsuz büyük bir testi ve birkaç küçük kap. Odanın kuzeybatı köşesinde üç testi bulundu. 5b Mozolesi'ndeki mezarlarda, odanın batısındaki bir odada, bir ocağın etrafında 34 kap (çömlek ve kase) bulunmuştur. Bunlar arasında, şişkin gövdeli ve boyundan gövdeye geçişte yatay nervürlü, dar boyunlu bir çömlek sürahi de vardı. Tagisken seramik topluluğunun karakteristik bir özelliği, çeşitliliğidir. Kalıplanmış kapların yanı sıra dairesel olanlar da bulunmuştur. Görünüşe göre yerel olan ve Kuzey Tagisken'de temsil edilen kültürün temelini oluşturan Fedorov (Andronovo) kültürel bir bileşene sahiptir. Bunun kanıtı, duvarları tamamen oyulmuş veya daha az yaygın olarak tarak benzeri damgalı süslemelerle kaplı, gövdeye doğru çelenkler halinde inen açık kaplar veya kaseler biçimindeki seramiklerin varlığıdır. Ayrı bir süs bandı genellikle kabın boynu boyunca uzanır. Ana süs motifleri ikizkenar gölgeli üçgenler, eşkenar dörtgenler, kıvrımlar ve açık üçgenlerdir. Desenler genellikle beyaz hamurla doldurulur. Bu çanak çömleklerin MÖ 10. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar olan Geç Tunç Çağı'na tarihlendiği düşünülmektedir.

Ek yapılardan, özellikle de 5b Türbe Mezarı'ndan olanlar da dahil olmak üzere tüm komplekslerde, düz, bazen yassı dipli, genellikle boyundan omuzlara geçişte yükseltilmiş bir bant bulunan ve süslemesiz, gri-cilalı, daha az yaygın olarak siyah-cilalı veya kahverengi-cilalı, açık çömlekler veya kaseler ele geçirilmiştir. Bu tür çanak çömlekler, Harezm'in Amirabad (MÖ 8. yüzyıl) komplekslerinde yaygındır.

Bir grup kap öne çıkıyor. Bunlar kısa, düz veya hafif kavisli boyunlu, kuvvetlice şişkin, genellikle küresel gövdeli ve küçük, düz, bazen yassılaştırılmış, nadiren yuvarlak tabanlı küçük kaplardır. Yüzeyi açık kahverengi, kahverengi veya siyahtır, mükemmel bir şekilde cilalanmış ve gövdeyi tamamen dolduran veya çelenk şeklinde uygulanan süslemelerle kaplıdır, boyun ise süssüz kalır. Süsleme motifleri ve uygulama yöntemleri (çeşitli damgalar) son derece çeşitlidir. Bazı durumlarda, oyulmuş desenler beyaz macunla doldurulur. Bu kap grubu ayrıca, üçlü gruplar halinde gruplanmış, yarım küresel aplikelerle süslenmiş cilalı kapları da içerir. Bu seramikler, Orta Kazakistan'daki Dandybai-Begazin komplekslerinde doğrudan benzerlikler bulur. Dandybai-Begazin yerleşimlerinde, Kuzey Tagisken'de olduğu gibi, bu tür seramikler Fedorovo (Andronovo) seramikleriyle birlikte bulunur. Görünüşe göre, burada Kuzey Tagisken'deki malzemelere göre çok daha belirgin olan doğuya özgü Karasuk bileşeninin bir karışımını göstermektedir.

Yuvarlak gövdeli ve küçük, düz dipli, kısa boyunlu, gri cilalı kaplar da dikkat çekicidir. Tamamen veya sadece ortaları yatay nervürlerle kaplıdır. 7. Mausoleum'da daha pürüzlü ve muhtemelen hala kalıplanmış olan bu kaplar, 6. Mausoleum'da mükemmel bir forma kavuşmuş ve şüphesiz çarkta yapılmıştır.

Kuzey Tagisken kazı alanlarından çıkan bir diğer kap grubu ise dar boyunlu, kulpsuz, cilalı, gövdeleri çok şişkin, yatay nervürlerle veya beyaz hamurla doldurulmuş gür geometrik desenlerle süslenmiş çömlek sürahilerden oluşmaktadır.

6 No'lu Türbe'de tarım kültürlerine özgü iki adet humus bulunmuştur.

Özellikle yaprak şeklinde, gizli bir yuvası ve dar bir bıçağı olan bronz ok uçları ilgi çekicidir. Bu tür ok uçları, Kazakistan'ın kuzey, doğu ve orta kesimlerindeki Amu Derya Nehri'nin alt kesimlerindeki alanlarda bilinmektedir ve MÖ 9.-8. yüzyıllara tarihlenmektedir.

Literatürde "Kimmer tipi" hançer olarak bilinen bronz yaprak biçimli hançer, MÖ 2. binyılın sonu - 1. binyılın başına tarihlenmektedir.

Tagisken türbelerinde bulunan takılar arasında, ahşap bir kaide üzerine oturtulmuş üç koninin tutturulduğu, kancalı altın kalkan şeklinde bir çift küpe özellikle dikkat çekicidir. Ortadaki koni altın ve çentikliyken, görünüşe göre gümüş olan dış koniler kötü korunmuştur.

Dışında iki veya üç yarım küre plaka bulunan bir kancaya asılı, bir veya iki çan biçiminde büyük altın küpeler bulunmuştur.

Kuzey Tagisken takıları arasında biri gümüş, diğeri bronz olmak üzere iki iğne de kayda değerdir. İlkinin baş kısmı, her biri yarım küre şeklinde altın bir plakaya sahip iki halka şeklindedir. Şekli, muhtemelen Batı Asya ve Hindistan'da Tunç Çağı'nda bilinen çift sarmallı iğne başlarını taklit eder. İkinci iğnenin baş kısmı ise köşelerinde "çatallar" bulunan elmas şeklindedir. Bunlar, Aral Denizi bölgesinden daha güneydeki bölgelere özgüdür. Aynı zamanda, metal objeleri yarım küre plakalarla süsleme tekniği Doğu kökenlidir.

Gümüş iğne ve zilli küpe bulunan bir komplekste altın ve akik boncuklar bulunmuştur (bu sonuncuların güneyden ithal edildiği şüphesizdir).

Kuzey Tagisken mezarlarında bulunan tüm eserler, bu alanın Geç Tunç Çağı'na ait olduğunu ve MÖ 10.-8. yüzyıllara tarihlendiğini gösteriyor. Andronovo kültürel geleneği dikkat çekicidir. Bu durum, muhafazalı mezarların (yakma işleminin uygulandığı) varlığı ve ölenlerin başlarının batıya dönük olmasıyla kendini göstermektedir. Koni biçimli küpelerin Andronovo kökenli olduğu inkâr edilemez, ancak seramikler, şekilleri, karakterleri ve süsleme motifleriyle Andronovo veya daha doğrusu Fedorov özelliklerini daha da açık bir şekilde ortaya koymaktadır.

Sır Derya deltasının kolları üzerinde yapılan araştırmalar, Geç Tunç Çağı'na tarihlenen birkaç yerleşim yeri ortaya çıkarmıştır, ancak bunların hepsi, özellikle güney kesiminde, İnkar Derya kollarında, Andronovo kültürüne aittir (birkaç tanesi Alakul kültürüne, çoğu ise Fyodorovo kültürüne aittir). Tüm bunlar, Kuzey Tagisken materyallerindeki Fyodorovo kültürel bileşeninin yerel olduğunu göstermektedir.

İkinci en önemli bileşen, seramiklerde açıkça görülen Amirabad bileşeniydi. Kökenleri, Aşağı Amu Derya'nın Geç Tunç Çağı nüfusuyla olan temaslarla açıklanmaktadır.

Kuzey Tagisken türbelerinin mimarisi ve kültürü ile Orta Kazakistan'daki Dandybai-Begazin anıtları arasındaki benzerlikleri fark etmemek imkânsız. Bu benzerlikler hem yerleşim detaylarında hem de seramik formlarındaki benzerliklerde açıkça görülmektedir. Güney bileşeni, Kuzey Tagisken kültüründe önemli bir yere sahiptir. Bu durum, kerpiçten inşa edilmiş türbelerin karmaşık mimarisine de yansır.

Kuzey Tegisken türbeleri, Kazakistan ve Orta Asya halkları arasında meydana gelen karmaşık sosyal ve etnokültürel süreçleri gözler önüne sermektedir. Bu süreçler, hayvancılığın gelişmesi, üretim fazlasının artması ve değişimin artan rolüyle ilişkilidir ve bu da refah ve toplumsal eşitsizliğin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

MÖ 2. yüzyılda Batı Kazakistan topraklarında Andronovo (Alakul) kabileleri yaşıyordu.

Burada çok sayıda Tunç Çağı yerleşim yeri ve mezarlığı keşfedilmiştir. Bu alanların incelenmesine I.V. Sinitsyn, M.P. Gryaznov, V.S. Sorokin ve G.A. Kushaev katılmıştır.

Bölgede Erken Tunç Çağı'na ait nispeten az sayıda anıt keşfedilmiştir.

Bu dönemin kapları düz dipli ve küp biçimlidir. Tasarımların kompozisyon yapısı ve kaplardaki süsleme desenlerinin oranları çeşitlilik gösterir. En yaygın unsurlar, üçgen, kare altı ve oval gibi çeşitli şekillerdeki çukur baskılardır. Desenler, kapların duvarlarını ve diplerini kaplar.

İkinci gruptaki kaplar, tarak damgası ve çubukla yapılmış desenlerle öne çıkar. Desenler, dikey, yatay ve dalgalı çizgilerin, dikey zikzakların ve gölgeli üçgen alanlarının kombinasyonlarından oluşur.

MÖ 2. binyılın ikinci çeyreğinde, üretim ekonomisi nihayet kurulmuş ve Tunç Çağı metalurjisi zirveye ulaşmıştır. Orta Tunç Çağı kültüründe birbirini izleyen üç aşama ayırt edilebilir.

Bunlardan ilki, oluşum tarihine ilişkin olup, Aral Denizi bölgesi aracılığıyla en eski tarım merkezleriyle bağlantılı olan güney kültürlerinin unsurlarının Erken Tunç Çağı'nda yerel halkın yaşadığı çevreye aktif olarak nüfuz ettiği döneme aittir.

Son aşama, Andronovo-Srubnaya kültürleri arasındaki aktif etkileşimle karakterize edilir. Volga bölgesindeki Srubnaya kültürü, Batı Kazakistan kültürü üzerinde güçlü bir etkiye sahipti.

Bu döneme ait konutlar genellikle küçüktü; zeminleri zemine yalnızca 15-20 cm gömülüydü, bu yüzden yer üstü yapılar olarak adlandırılabilirlerdi. Konutlar dikdörtgen şeklindeydi ve çatıyı destekleyen sütunların bıraktığı delikler iyi korunmuştur. Duvarlar kütüklerden inşa edilmişti. Zeminler iri nehir kumuyla karıştırılmış kil ile kaplanmıştı. Genellikle taşla kaplı küçük oval çukurlardan oluşan ocaklar, yemek pişirmek ve ısınmak için kullanılırdı.

Batı Kazakistan bozkırlarında orman bulunmaması, Tasty-Butak yerleşimindeki konutların kendine özgü özelliklerini belirlemiştir. Direk yapıları çok az kullanılmış, ancak taş yaygın olarak kullanılmıştır. İç bölmeler inşa etmek, şömineleri kapatmak ve çeşitli ev ihtiyaçları için yapılar oluşturmak için taş kullanılmıştır.

Tasty-Butak 1'deki mezar yapıları yuvarlak, oval ve düzensiz şekilli taş muhafazalardan oluşur. Muhafazalar, herhangi bir bağlayıcı malzeme kullanılmadan hem dikey olarak kazılmış taşlardan hem de basit taş örgüsünden oluşturulmuştur. Mezarlar, sığ çukurlardan taş lahitlere kadar değişen tasarımlardadır. Mezarlıkta tek ve çiftler halinde gömüler tespit edilmiştir. Tespit edilebilen çiftler halinde gömüler arasında, karma ve çocuk gömüler ön plana çıkmaktadır; kadın ve çocuk gömüleri de bulunmaktadır. Gömüler öncelikle gömüt ayini kullanılarak yapılsa da, yakmalar da yaygındı. Ölenler, mezara sol veya sağ taraflarına yatırılmış, elleri yüzlerinin önünde olacak şekilde bükülmüş şekilde yerleştirilirdi. Mezarlardaki kap sayısı bir ila beş arasında değişmektedir, ancak en yaygın olanı ikidir. Kapların geleneksel konumu, ölen kişinin baş tarafındadır. Bronz bilezikler, hamur boncuklar ve deniz kabuğu takılar da bulunmuştur.

Batı Kazakistan'ın Geç Tunç Çağı kabilelerinin kültürü iki aşamadan geçmiştir. İlk aşamada, MÖ 1. binyılın başlarında, batı kabileleri Volga bölgesinin Geç Ahşap Mezar kültüründen etkilenmiştir.

Geç Tunç Çağı kabilelerinin gelişimindeki ikinci aşama, kültürlerde çarpıcı bir değişimle ilişkilendirilir. Andronovo-Srubna topluluğunun tüm toprakları -Volga bölgesinin uçsuz bucaksız alanları, Urallar, Kazakistan ve Batı Sibirya'nın güney şeridi- Silindirli Çömlekçilik kültürüne mensup kabileler tarafından işgal edilmiştir. Taşkın yatağının üzerindeki ilk nehir teraslarında geleneksel Tunç Çağı yerleşim yerlerinde yaşamışlar ve yerleşimleri MÖ 8.-7. yüzyıllara kadar kullanımda kalmıştır. Bu döneme ait yerleşimlerde oval yarı-sığınaklar ve yarı-sığınaklar bulunmuştur. Yarı-göçebe hayvancılığa geçişle birlikte kabilelerin artan hareketliliği, hafif, oval biçimli, yer üstü konutların geliştirilmesine yol açmıştır.

Batı Kazakistan'da Tunç Çağı'nın son evresinde yaşayan kabileler, erken Demir Çağı'nda Saka-Sarmat kültürlerinin oluşumuna katılmışlardır.

Son yıllarda, Ustyurt Platosu'ndaki Tunç Çağı yerleşimleri Z. Samashev ve A.S. Ermolaeva yönetiminde araştırılmıştır: Toksanbay, Aytman ve Manaysor I, II ve III yerleşimleri. Bu yerleşimler, bazılarının kalınlığı üç metreye ulaşan kültürel katmanlardan da anlaşılacağı üzere uzun süredir varlığını sürdürmektedir. En eski yerleşimler ise yaklaşık dört bin yıl önce ortaya çıkmıştır.

Ustyurt yerleşimlerinin büyük çoğunluğu uçurumların (çatlakların) burunlarında yer almakta olup, bunların bir kısmı tektonik süreçler sonucunda platonun kenarından ayrılarak eşsiz kalıntılara dönüşmüştür.

Arazi koşullarının analizi, insanların yerleşim yeri seçerken çeşitli faktörleri göz önünde bulundurduğunu göstermektedir; bunların başlıcaları savunma açısından uygun stratejik konum, tatlı su kaynaklarının varlığı, avlanma alanlarına ve av hayvanlarının sulak alanlarına giden patikalara yakınlıktır.

Konut çukurları yuvarlaktı ve alttaki kil tabakasına oyulmuştu. Kenarlara daha yakın konumlanan Toksanbay yapılarından bazıları, görünüşe göre iki katlı yapılardan oluşuyordu ve alt odanın çatısı üst odanın zemini olarak kullanılıyordu. Yapı malzemeleri kabuk kaya ve kireçtaşı levhalardı. Duvarların temelini büyük bloklar oluşturuyor, daha küçük levhalar ise bunların üzerine yatay olarak yerleştirilmişti.

Odalar zemine yerleştirilmiş şöminelerle ısıtılıyordu.

Yerleşimin çok metrelik kültür katmanlarında biriken çok miktardaki osteolojik materyal, bu dönemde Ustyurt halkının ekonomik faaliyetinin temelini pastoral sığır yetiştiriciliğinin ve av hayvanlarının mevsimlik göçüyle ilişkili avcılığın oluşturduğunu göstermektedir.

Metalurji ve madencilik de nüfusun günlük yaşamının bir parçası haline geldi; bu durum çok sayıda bakır bıçak, bız, bilezik, zımba, bakır külçe, cüruf, pota parçası ve cevher kırma havaneli ile kanıtlanmaktadır. Metalurji merkezinin bulunduğu ve buluntuların çoğunun geldiği yerleşim bölgesinin belirli bir bölümü öne çıkmaktadır. Üretim, muhtemelen yerel kaynaklı cevhere dayanıyordu. Metalurjinin gelişmesine rağmen, ok uçları ve mızraklar gibi çakmaktaşı aletler ve silahlar yaygın olarak kullanılıyordu. Matkaplar, keserler, kazıyıcılar, havan topları ve öğütücüler de taştan yapılıyordu.

Taş bir rende ilgi çekicidir; uçlarından biri koç başı şeklindedir. Koç başı figürlü benzer nesneler Avrasya'nın her yerinde bilinmektedir.

Toksanbay kemik eserleri arasında keskiler, deliciler, bızlar, perdah makineleri, damgalar ve alet ham parçaları yer alır. Perdah makineleri seramik ve deri üretiminde kullanılırdı. Damgalar ve spatulalar, kapların yüzeyini düzeltmek ve dekoratif süslemeler uygulamak için kullanılırdı. Bızlar, deliciler, yontma aletleri ve keskiler ise deri ve ağaç işçiliğinde kullanılırdı.

En yaygın kullanılan malzeme seramiktir. Seramik tabakların şekli, ağız tasarımı ve süslemesi olağanüstü çeşitlilik ve özgünlükle öne çıkar.

Seramikler, kazıma, delme ve tarak damgalama gibi tekniklerle süslenmiştir. Ustyurt yerleşimlerindeki seramiklerin süsleme sistemi, çok çeşitli unsurlar, motifler ve kompozisyonlarla karakterize edilir.

Süslemede en sık görülen desenler düz yatay çizgiler, eğik parça sıraları, zikzaklar, balıksırtı desenleri ve baklava desenlerinin çeşitli kombinasyonlarıdır.

Daha az yaygın temalar arasında şunlar yer alır: gölgeli üçgenler, gölgeli elmaslar ve meandırlar.

Ustyurt ve çevresindeki toprakların nüfusu, söz konusu tarihsel dönemde Urallar, Sibirya, Kazakistan'ın bozkır alanları, Orta Asya kıtası ve İran Platosu'nda yaşanan etnokültürel sürece dahil olmuştur.

Ustyurt'ta son zamanlarda yapılan keşifler ışığında, Toksanay'dakilere benzer malzemeler içeren, Volga-Ural bölgesindeki bir dizi alandan gelen malzemelerin kültürel ve kronolojik olarak nitelendirilmesi mümkün hale geliyor.

Tunç Çağı'nda Ustyurt kültür merkezinin, tarihi geçmişin resmini yeniden oluşturmada ve antik göç süreçlerinin yönlerini belirlemede taşıdığı önem abartılamaz.

Ustyurt'un Tunç Çağı kültür merkezlerinden uzaklığı, Toksanbay kültürel olgusunun benzersizliğini önceden belirlemiştir. Eski halkların Ustyurt'un doğal ve iklim koşullarına uyum sağlama mekanizmalarını, ekonomik ve kültürel gelişim düzeylerini, Avrasya'nın etnokültürel kitleleriyle temaslarının kapsamını belirlemek ve dünya görüşü sorunlarını araştırmak, Kazakistan arkeolojisi için önemli görevlerdir.

 ***

KARAHANTEPE VE OKUNEV

ŞAMAN

----