Altay - Tuva Araştırmaları

 

ALTAY

2012 yılında, Jagiellonian Üniversitesi'nden Polonyalı arkeolog Łukasz Oleszczak, Profesör Jan Chochorowski'nin büyük desteğiyle, Gorny Altay'daki ortak arazi projeleri kapsamında Rus ve Polonyalı araştırmacılar arasında iş birliğini başlattı. Andriey P. Borodovskiy (Rusya Bilimler Akademisi Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü, Novosibirsk Sibirya Şubesi) ile iş birliği daveti sayesinde, 2012-2016 yılları arasında Kuzey Altay'a çeşitli keşif gezileri düzenlendi.

Rus (Prof. Andriey P. Borodovskiy başkanlığında) ve Polonyalı (Łukasz Oleszczak başkanlığında) ortak arkeolojik keşif gezileri sırasında Gorny Altay'da İskit Pazırık ve Kara-Koby kültürlerine ait bir düzineden fazla mezar höyüğü (MÖ 6.-2. yüzyıla tarihlenen Chultukov Log-1 mezarlığı) araştırıldı. Mezarlık 123 höyük ve düz mezarlardan oluşmaktadır. Yukarı Altay ve Sayan Dağları'nda bugüne kadar bulunan en büyük göçebe mezarlıklarından biri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, mezarlık bu bölgedeki diğer birçok mezarlık gibi soyulmamıştır. Höyükler dairesel şekilli ve nispeten düzdü (yaklaşık 0,2-0,3 m yüksekliğinde), çapları 4 ila 13 m arasında değişmektedir. Ana oda, düzensiz kayalardan (krepidoma adı verilen) inşa edilmiş büyük bir dairenin ortasında yer almaktadır. Mezarlar ikili çiftler, kümeler veya düz NS hatları halinde yerleştirilmiştir. Toplanan materyalin, Manzherok bölgesindeki İskit döneminin başlıca göçebe kültür geleneklerini temsil ettiği düşünülmektedir. Mezarlık, Erken Demir Çağı'nda Kuzey Altay topraklarında yaşamış üç arkeolojik kültürle ilişkilendirilmekle birlikte, farklı etnik grupları temsil ediyor gibi görünmektedir: Pazırık kültürü, Bystrianka kültürü ve Kara Koba kültür geleneği.

Pazırık, Altay Dağları

Novosibirsk ve Krakov arkeologlarının ortak keşif gezileri sırasında, Hun-Sianbei-Ruran dönemine (veya Hun-Sarmat zamanlarına) ait Chultukov Log-9 yerleşiminde kazılar da düzenlendi. Bu yerleşim şu anda Maima kültürünün en iyi incelenmiş yerlerinden biridir ve bu da onu Yukarı Altay'daki Hun dönemi yerleşimlerinin araştırılması için en önemli kaynaklardan biri haline getirmektedir. 2012-2016 yılları arasında alanda arkeolojik bir kazı yürütülmüştür. Ocaklar, kulübeler, çukurlar ve direk çukurları dahil olmak üzere 42 arkeolojik özellik keşfedilmiştir. Alanın yalnızca nispeten küçük bir kısmı araştırılmış olmasına rağmen (yaklaşık 5000 m2'nin yaklaşık 220 m2'si), yalnızca bu alanda 2750 eser ve 4790 hayvan kemiği bulunmuştur. Taşınabilir eserler arasında şüphesiz özellikle önemli olan, yerleşimden çıkarılan kemik obje koleksiyonudur ve Güney Sibirya'daki bu zanaatkarlık kolu üzerine yapılan çalışmalar için en önemli kaynaklar arasında yer almaktadır. Saha araştırmaları, laboratuvar analizleriyle (paleobotanik, radyokarbon tarihleme, izotopik analizler) desteklenmiştir.

Bu araştırma, Polonya Ulusal Bilim Merkezi'nin PRELUDIUM Kuzey Altay Erken Demir Çağı programı kapsamındaki hibe ile desteklenmiştir .

(Linkten çeviri)

TUVA

2018 yılında Jagiellonian Üniversitesi'nden Sibirya İskitleri projesinin yazarı Dr. Łukasz Oleszczak, Devlet Ermitaj Müzesi'nden KV Chugunov tarafından işbirliği yapmak üzere davet edildi ve bu sayede Krakow'dan arkeologlar, Erken İskit Aldy-Bel kültürünün (MÖ 8.-6. yüzyıl) seçkin nekropolü olan Chinge-Tey mezarlığında arkeolojik kazılara katılma olanağı buldu.

Kazılar, Sibirya'nın ilk göçebelerinin kültürünü anlamak açısından büyük önem taşıyan muhteşem keşiflerle sonuçlandı. Araştırma, biraz uzakta konumlanan ve farklı bir yönelime sahip olan batı höyük zincirinin, hem kronolojik hem de kültürel atıf açısından I. Çinge-Tey prensliği höyüğüyle yakından bağlantılı olduğunu doğruladı. Batı zincirindeki bir höyük incelendi ve aralarında yağmalanmamış ve iyi korunmuş, zengin süs eşyaları ve silahlarla donatılmış genç bir savaşçının mezarının da bulunduğu iki mezar bulundu. Höyüğün keşfi pandemi nedeniyle ertelendi, ancak şu anda yürütülen proje kapsamında devam edecek.

Bugüne kadar yapılan araştırmalar, alanın muazzam araştırma potansiyelini ortaya koymuştur. Başka bir höyüğün de keşfedilmesini içeren bu araştırmanın devamı son derece önemlidir. Daha fazla sayıda gömütün incelenmesi, erken İskit döneminin sonlarında Tuva'daki kültürel dönüşümlere ışık tutabilecek veriler üretecektir. Bu yönde ilk önemli adımlar zaten atılmıştır. Polonyalı keşif heyeti tarafından keşfedilen höyükteki kemiklerin yanı sıra, KV Chugunov'un 12 sezonluk araştırması sırasında prenslik höyüğünden çıkarılan kemikler izotop analizlerine tabi tutulmuştur. Aldy-Bel nüfusunun beslenme düzeni ve hareketliliği hakkında daha fazla veri bulunması, Touran-Uyuk vadisindeki Erken Demir Çağı sakinlerinin göç süreçlerinin ve yaşam tarzlarının daha iyi anlaşılmasına doğal olarak katkıda bulunacaktır. Araştırılmaya değer bir diğer konu da Aldy-Bel savaşçılarının höyüklerinin mimarisidir. Tuva'daki taş höyüklerle kaplı Erken İskit mezarlarının çoğunun aksine, Polonyalı heyetin araştırdığı höyükte toprak bir höyük bulunmaktadır. Batı zincirindeki diğer höyükler keşfedilene kadar, bunların yapımında kullanılan malzeme sorusu açık kalacaktır. Manyetik araştırmaların sonuçları toprak höyükleri işaret etse de, kronolojileri kazı yapılmadan doğrulanamaz. Bugüne kadar yapılan kazılar, iyi kronolojik göstergeler olan çok sayıda eser (ok uçları, kemer aksesuarları) ortaya çıkarmıştır ve bu tür keşiflerin devam etmesi beklenmektedir.

Batı zincirinde ve prenslik höyüğü çevresinde yürütülen manyetik araştırmalar, alanın mekânsal düzenlemesine daha fazla ışık tutmuş ve ilginç sonuçlar ortaya koymuştur (kuzey ritüel kompleksi olarak adlandırılan yapıyı çevreleyen dikdörtgen bir taş yapının tespiti de dahil). Bu, müdahaleci olmayan araştırma yönteminin uygun olduğunu ve daha geniş ölçekte uygulanmasının, alanın planigrafisi hakkında önemli bulgulara yol açmasının beklenebileceğini kanıtlamıştır. Planlanan araştırma, iki ana elit höyük zinciri arasındaki alanın araştırılmasını öngörmektedir. Bu alanın, manyetik arama yöntemleriyle tespit edilebilen, başka türlü görünmez ritüel yapılar içerdiğini varsaymak haklı görünmektedir.

Özetle, halihazırda yürütülen projenin sonuçları, son derece ilginç bir mezar yapısı grubuyla karşı karşıya olduğumuzu ve daha fazla araştırmanın muhteşem ve önemli sonuçlar vermesinin makul bir şekilde beklenebileceğini şüpheye yer bırakmayacak şekilde kanıtlamıştır. 3 yıllık bir proje kapsamında mezarlığın daha geniş bir bölümünü keşfetmenin imkansız olduğu aşikardır. Bu nedenle, araştırmanın sürdürülmesi kesinlikle hayati önem taşımaktadır.

Ayrıca, halihazırda yürütülen proje, Touran-Uyuk vadisindeki yerleşim alanlarını araştıran NA Zhogova ile iş birliği sağlamıştır. Manyetik ve hava prospeksiyonları (havadan [İHA] fotoğraflarına dayanarak oluşturulan 3B arazi modelleri) önemli sonuçlar ortaya koymuştur. Ancak, Tuva'daki Erken İskit yerleşimlerine dair araştırmaları daha da ilerletmek için uzman analizleri yapılması gerekmektedir. Zhelvak-5'ten (bölgede şu ana kadar kazılan tek yerleşim alanı) elde edilen kemik materyallerinin incelenmesi, hayvancılık modellerine ışık tutacak ve alanın kronolojisinin kesin olarak belirlenmesi için bir dizi yeni radyokarbon tarihi elde edilmesi hayati önem taşımaktadır (şimdiye kadar yalnızca üç tarih mevcuttur ve bunların hepsi Hun dönemi kalıntıları için elde edilmiştir).

Bu araştırma, Polonya Ulusal Bilim Merkezi'nden alınan SONATINA 2 Sibirya "Krallar Vadisi"ndeki kazılar ve Orta Asya'daki erken İskit dönemi programı kapsamındaki hibe ile desteklenmektedir.

Büyük Altay Muhafızı Parkı

 

"Büyük Altay Muhafızı" Parkı

Man Jürek (Yürek), Altay

Menzerok/Manzerok), Altay Cumhuriyeti

Tema parkının ana anıtsal kompozisyonu, taş bir heykel olan Kezer Taş 'tır. Parkın içine yerleştirilen tüm sanat eserleri ana karakterlerden biri olan Batur Kögüdey-Mergen'in kahramanlık destanı olan Maaday-Kara'ya dayanıyor. Park, Malaya Sinyukha Dağı'nın tepesinde,

yani 1240 metre yükseklikte yer alıyor.

"Kuyak" Mahmuzu  (Altay'dan  -  koruma): "Özgürlük Yolu" patikasının başlangıcı ve sonu, buraya yuvarlak kalkan biçiminde

bir sanat objesi yerleştirilmiştir.

Panorama "Saadak"  (yay, sadak ve oklardan oluşan okçu silahları seti):  "Özgürlük Yolu" parkurunun ortasında

yay şeklinde bir sanat objesinin yerleştirildiği yer.

Temir Boruk Geçidi  (Demir başlık, miğfer),  bir elektrik hattının altında bulunan ve miğfer şeklinde bir sanat eserinin yerleştirildiği açıklık.

Kaichi Meydanı  (Hikayeci): İpek Yolu patikasının ortasındaki Hikayeci heykeli.

Küreler Vadisi:  1-2 m çapında, Altay petrogliflerini (Kalbak-Taş Parkı'ndan kopya), labirent süslerini ve İskit abecesini

(Pazyryk arkeolojik alanından kopya) tasvir eden kabartmalarla süslenmiş, sanatsal betondan yapılmış 10 top.

Uldu yolu  (Kılıç, süvari) Sinyukha Dağı'nın doğu tarafındaki zirvelerinden biridir, buraya kılıç şeklinde bir sanat eseri yerleştirilmiştir.  

"Topshuur" ( Altay ulusal müzik aleti) açıklığı :  "Efsaneler Yolu" rotasının ortasına daha yakın bir konumda bulunan bu alanda, müzik aletleri formunda sanat eserleri yer almaktadır - topshuur, shoor (flüt), komus (çene arpı), dyadagan (İskit arpı). 

Ayrıca donanımlı bir ateş alanıyla çadırlı bir kamp da bulunmaktadır. 

"Kezer-Taş" zirvesi  (Altay - Taş savaşçı) : "Özgürlük Yolu" parkurunun başlangıcı ve sonu. Burada, Büyük Altay'ın Koruyucusu'nun dört metrelik heykeli şeklinde bir sanat eseri bulunmaktadır. Heykel, "Albagan" teleferiğinin üst istasyonunun yakınında yer almaktadır.

"Büyük Altay'ın tarihi merkezi Altay Dağı'dır ve kalbi, Manzherok tatil beldemizin de bulunduğu Sinyukha Dağı'dır. Bu nedenle Büyük Altay'ın hikayesini anlatmaya karar verdik. Tarihi değerlerin, ulusal gelenek ve göreneklerin yeniden canlandırılması bizim için özel bir önem taşıyor. Kezer Taş ana heykelini ve antik baatyr zırhını dağın tepesine yerleştirerek bunları doğal çevreyle uyumlu bir şekilde bütünleştiriyoruz. "Büyük Altay'ın Bekçisi"nin tatil beldesi konukları için gözde bir yer ve parkın Altay Cumhuriyeti'nin yeni bir simgesi haline geleceğinden eminiz," dedi Manzherok tatil beldesinin Genel Müdürü Vladimir Şçerbinin (2022).

(Rusçadan otomatik çeviri)

G.I. Choros-Gurkin 1912 yılında orijinal yerinde "Kezer Taş" adıyla çizdiği tablo.

Altay Cumhuriyeti Ulusal Müzesi'nde

Saka/İskit Türkleri

MAN-JÜREK (Menzerok/Manzerok), Altay Cumhuriyeti

ilgili

Türk Taş Heykellerin Gizem - Yaşar Çoruhlu

Bu Adamlar Bizi Umursamıyor

 

"Yaa arkadaşlar, gerçekten bu adamlar bizi umursamıyorlar..."

Dareios'a armağanları yolladıktan sonra İskitlerin yerinde kalan bölümü yaya ve atlı bir saldırıya geçecek gibi Persler karşısında savaş düzeninde sıralandılar. Hepsi yerlerini almıştı ki, bir tavşan geçti: Gören peşine takıldı, saflar karışmış, naralar yükselmişti... Dareios düşman saflarındaki kargaşalığın nedenini sordu. Tavşan avına çıktıklarını söylediler.

"Yaa arkadaşlar," dedi yanında duran her zamanki arkadaşlarına, "gerçekten bu adamlar bizi umursamıyorlar ve şimdi anlıyorum ki Gobryas, armağanlarını doğru yorumlamış. Evet, ben de onların anlamının bu olduğunu görüyorum, bize şimdi bizi buradan kurtaracak akıllıca bir öğüt gerekiyor."

O zaman Gobyras cevap verdi: "Ey kral, ben işittiklerime bakarak, bu adamların ele geçmez olduklarını zaten biliyordum; ama buraya geldikten ve onların bizi alaya aldıklarını gördükten sonra daha iyi anladım. İşte ben şöyle düşünüyorum: Gece olunca her zaman yaktığımız bütün ışıkları yakalım; askerimizin en yıpranmışlarını, bir bahane uydurup bırakalım, eşekleri de bağlayalım. İskitler İstros'a (İster/Tuna) gidip köprüyü yıkmadan ya da İonialıların felâketimize yol açacak bir oyun oynamalarına zaman bırakmadan gidelim."

Gobryas'a göre İskitler gönderdikleri armağanlarla şunu demek istiyorlardı: "Persler, eğer kuş olup uçmazsanız, fare olup yerin altına girmezseniz ve kurbağa olup bataklığa atlamazsanız, yurdunuza dönemeyeceksiniz; oklarla vurulup öleceksiniz."

Gönderilen armağanlar ise şunlardı: Bir kuş, bir fare, bir kurbağa ve beş tane de ok.

Persler köprüye bekçilik yapmaları için İonialıları tutmuştu. Ancak İskitler onların akıllarını çeldi; "İonialılar, eğer bizi dinlemek isterseniz, biz size özgürlük getirmek için geldik. Bize dediklerine göre, Dareios size bu köprüyü altmış gün için emanet etmiş ve bu süre sonunda gelmezse, bırakıp yurdunuza dönmenizi söylemiş. Şimdi onun dediğini yaparsanız, size bir şey diyemez. Bize gelince, bizim sizinle bir alıp veremediğimiz yok; size verilen gün bitince çıkıp gidiniz." İonialılar da harç bitince yapı paydos, dedi.

Not: Gobryas adı Grekçe değil ama Grekleştirilmiş. Elamlar'da Kam-bar-ma , Babil'de ise Ku-bar-ra olarak geçiyor. Zaten Dareios dönemindeki Gobryas da Magları (Medler) yenen Yedilerden Biri olarak tanımlanır. Yani adından da belli olduğu gibi Kam'dır. Sonuçta, tarot kartlarını okur gibi İskitlerin armağanlarını okumuş (yorumlamış)... 😉

SB

#Pers #Türk #İskit

Başkasının Biti Türk'ün Başında Kırılır

 

Başkasının biti Türk'ün başında kırılır!

Dr. Dursun AYAN

Eh, Türk olmak zor meslek anlaşılan; tarih sahnesinde kimseye yaranamazsınız; İster Selçuklu ol Abbasi Halifesi burun kırın etsin, ister Hazarlı ol Yahudi dünyası adını okumasın, ister Cumhuriyet kur Batılı beğenmesin. Doğuda Çinliler de sevmezmiş zaten. Dişlerini temizleyen Türklere “bunlar dişlerini keskinliyor” diyorlarmış. Oysaki Bilge Kağan ile Tonyukuk ne güzel de anlaşıp gidiyorlardı; dönemin “çatışma” lafının büyüsüne kanmadan; ama savaşarak, barışarak; savaşmanın, barışmanın, savunmanın kadrini bilerek, gereğini yaparak. Çatışmanın kuramından daha önemli ve somut bir çatışma göstergesi varsa, bunun uzaydan bile göründüğü söylenen “Çin Seddi” olduğu ne kadar ortadadır.

Batının tutumuna şaşmamak gerek. Çünkü Doğu sahnesinde de Türk Uygarlığı'nın itibarını hakkıyla dikkate almayanlar vardı. Bağdat'ta Halife'nin askeri olursunuz bir dert, Abbasi-Fatımî savaşlarında Bağdat'ı korursunuz bir dert, Bizans'ın, doğu Hıristiyanlığının aktif askerleri olursunuz bir dert, İslamın ve Museviliğin inancını Kafkasların, Hazar'ın ötesine taşırsınız bir dert, yüzyıllarca pek çok İslâm devleti gavura kılıç sallamazken siz Allah yolunda can telef edersiniz bir başka dert, uygarlığın gelişmesine bilimde, felsefede, sporda katkıda bulunursunuz esameniz okunmaz, İran'da devlet anlayışının ihyasında katkınız vardır bunu kimse bilmez, Ulay-ı kelimatullah için Avrupa içlerine kadar savaş açarsınız, Akdeniz'i kontrol edersiniz, bugün tusunami felaketinde kaybettiği candan daha fazlasını kaybeden Açe'ye Hollandalılar ve Portekizliler karşısında anti-emperyalist, anti-koloniyal destek verirsiniz, hutbe okutursunuz gene de iyi müminler listesinde kadriniz bilinmez.

Bugün bile hâlâ Batıya yakın olmanın seküler anlayışından dolayı İslâm dünyası size yüz vermez. Avrasya Müslümanları ve Türkleri adına Lenin'e Sovyet Devrimi'nde destek verisiniz komünistin yanında kıymetiniz olmaz, o gider Pekin'e, Tiran'a yüz vurur. Kore'de komünist bloka karşı fiilen savaşa girersiniz, Moskof aleyhtarlığı yaparsınız hâlâ muhafazakâr politikacınız yeterince Amerikancı olmadığınız için sizi pazarlık malzemesi yapar.

Anadolu insanın deyişiyle "Başkasının biti Türk'ün başında kırılır" da kimse bir şey demez. Çünkü bu bahsedilen etkileşim ortamlarında farklı iktidar çevreleri vardır ve bunların iyi işlerde ortağa tahammülleri yoktur. Dışlanması gerekenler iktidar paranoyaları için işlevseldir. Türklerin dışlanması kadar tarih sahnesi başka ulusların dışlanmasına sahne olmamıştır.

İşte iki dünya; Batı ve Doğu ve arada kaldığı için Arasat’ta olma onuruna en yakın bir uygarlık Türk Uygarlığı. “Uygarlıklar şizofrenisi”ne düşme lüksü olmayan bir yazgı; kendi geleceğini kendi tarih yaratma gücü ile yazmak zorunda olan çile.

UYGARLIK ŞİZOFRENİLERİ VE TÜRKLER

detaylı

"Yaşadığımız psikopat bir dünya. Deliler iktidarda. Bunu ne zamandır biliyoruz?

Bununla yüzleştik mi? -Ve- kaçımız biliyoruz? "

― Philip K. Dick, Yüksek Şatodaki Adam

The Man In The High Castle

Türk Kültüründe Geyik

 

KADİM TÜRK KÜLTÜRÜNDE GEYİK İKONOGRAFİSİ

Vahap Candan

Güney Sibirya/Altay-Sayan Türk halklarının sürekli habitat değiştirerek yaşadıklarına dair hiç bilimsel veri yok elimizde. Mevcut veriler biri kışlık, diğeri yazlık iki kamp alanı olduğunu ve göçün bahar başında verimli otlaklara gidiş, sonbahar sonuna doğru ise kışlık habitata dönüşten ibaret olduğunu ortaya koyuyor. Elbette kuraklık, aşırı yağış, sel, deprem, salgın hastalık gibi doğal afetler nedeniyle kitlesel büyük göçler dünyanın her yerinde olduğu gibi kadim Türk ellerinde de yaşandı. Hatta bazı durumlarda yüzlerce yılda gelişen uygarlıklar kısa zamanda yok oldu. Örneğin MÖ 1600 civarında, Girit’in 112 kilometre kuzeyindeki Santorini Krakatoa yanardağının çok büyük bir güçle patlaması sonrasında Minos uygarlığının hızla yok olduğu kabul edilmektedir. »

Patlama sürecinde atmosfere yükselen kül bulutları güneş ışınlarının yıllarca yeryüzüne ulaşamamasına, patlama öncesi ya da sonrası yaşanan depremler büyük yıkıma neden olmuş ve hızla yayılan salgın hastalıklar ve açlık Minos’un yıkılmasına neden olmuştur. Eski çağ kültürlerinin gelişiminde ya da yok oluşunda doğal afetler kadar etkili olan diğer husus yaşanılan coğrafyadır. Bunu ilk dile getiren kişi sosyolojinin babası olarak bilinen İbn Haldun’dur. İbn Haldun, toplumların karakterleri ve kültürlerinin gelişiminde coğrafyanın büyük etkisi olduğunu örneklerle anlatmıştır “Mukaddime” adlı eserinde. 

Coğrafyadan kasıt sadece yaşanılan arazi parçası değil, coğrafyaya bağlı olarak farklılık gösteren iklimdir. İklimsel özellikler, geliştirilen kültürün en önemli etkenidir. Beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ihtiyaçların teminine ve gelişimine ilişkin gelenekler sadece coğrafyanın/iklimin sunduğu imkanlara bağlıdır. İnsanların paleolitik çağlardan bu yana hayatı idame konusunda geliştirdikleri pratikler birbirinin benzeridir aslında. En temel ihtiyaçlar aynıdır çünkü. Can güvenliği, barınma ve beslenme. İnsan topluluklarının geçmişten günümüze, zamanla biyolojik yeteneklerinin yetmediği noktada çeşitli araç-gereçler yoluyla sorun çözerek, kültürlerini oluşturmaya başladıkları kabul edilir. Bu nedenle antropolojik dönemleri araştıran bilim insanları, insanı “homo faber” yani alet yapan olarak sıfatlandırmışlardır. 

Ayrıca kişioğlu yaşadığı doğal ortamda ayakta kalabilmek ya da hava sıcaklıklarından fazla etkilenmemek için farklı giyim şekilleri geliştirdiler. Örneğin, Kuzey kutbunda yaşayan arktik insanın ayı kürkünden giysi üretmeleri son derece doğal ve gerekliydi. Kutbun soğuk şartlarında yapabileceği en uygun giysi ayı derisiydi. Çünkü en yakınındaki hammadde, yani kaynak, belgesel filmlerde gördüğümüz kutup ayısıydı. Ve aynı zamanda İglo denilen buzdan ev inşa etti binlerce yıl önce ve hâlâ aynı tür evlerde yaşıyorlar. Bir de çöl kuşağını ele alalım. Arabistan yarımadasında yaşayan halkların giysileri bol ve uzun. Sıcak çöl şartlarında en uygunu neyse onu geliştirdi çöl insanı. Pantolon değil, bol ve etekli uzun giysi hareket halindeyken ortaya çıkan ısıyı dışarı atıyor, kumaşın dalgalanmasıyla oluşan mini hava akımı az da olsa insan tenine serinlik veriyordu.

Arktik insanın aksine çöl insanının giysi tasarımındaki öncelik, güneşten ve sıcaktan korunmaktı. Başa dolanan birkaç metrelik kumaş parçası ise kum fırtınalarında hayat kurtarıyordu. Başına doladığı kumaş parçası yüzünü, gözünü, ağzını ve burnunu koruyordu. Kum fırtınalarında nefes almak neredeyse imkansızdı. Kumaş parçası burnunun tıkanmasını önlüyordu. Yani insanoğlu, coğrafya ve iklim anlamında, sadece en uygun yerlerde kültür/uygarlık oluşturmuş değil. Ancak şartlar iyileştikçe nüfusla birlikte, üretim ve sosyal gelişim de ivme kazanıyordu.

Spirütüalist davranış ve geleneklerde de coğrafya / iklim şartlarının etkili olması doğal bir sonuçtu. Söz gelimi Mezolitik çağ (MÖ~12.000-6.000) Güney Sibirya halklarının kutsadıkları ilk hayvanın geyik olduğunu göstermekte antropolojik/arkeolojik veriler. Tunç Çağı’nda (MÖ~2.500-900) ise Prototürk Altay-Sayan halklarının “at”ı evcilleştirmesi dahi, önce gelişen geyik kültünü unutturmadı; günümüze kadar devam etti. Türk kültür coğrafyasında keşfedilen kaya resimlerinde yer alan hayvan motiflerinin çoğunluğunun geyik ve dağ keçisi olması da bunu doğruluyor.

Öte yandan Pazırık ve (Kazakistan) Berel, Altaylar Ulandırık kurganlarında rastlanan geyik ve dağ keçisi masklı at cesetleri de kadim geyik/ teke kültünün Tunç Çağı’nda devam ettiğini gösteriyor.

Altay kültür coğrafyasının batı ucu (Doğu Kazakistan) Berel’de açılan 11. Kurgan’da rastlanan gömülü atların başlarına takılan dağ keçisi boynuzları da “Geyik Ene” kültüyle ilgili olmalı. (Görsel 3) Tunç çağında atı ehlileştiren Altay/Sayan prototürk halkların atı da kutsadıklarını ve ancak geyik/keçiyi

unutmadıklarını, kutsamaya devam ettiklerini anlıyoruz. Kazı başkanı Kazak Arkeolog Z. Samashev’e göre MÖ 4. yüzyıla ait. Sanat Tarihçisi Mehmet Kutlu’ya göre “Berel’deki 11. Kurgan’dan elde edilen bilgiler, Demir Çağı’nda, özellikle MÖ 1. bin yılın ikinci yarısında Altaylar’ın doğusu ve batısı arasındaki kültürel etkileşimin varlık ve niteliği” hakkında daha net bilgiler vermektedir.

Toparlayalım, eski çağ kültürlerini değerlendirirken kültürlerarasında üstünlük iddiasında bulunulmamalı. Ancak üstünlük iddiaları antropoloji, arkeoloji, sosyoloji, tarih, sanat tarihi gibi sosyal bilimler aracılığıyla neredeyse 300 yıldır ustalıkla yapılmaktadır. Onun için, içi bilimsel olarak boş olmasına; belgelenmemiş olmasına rağmen bazı bilgiler kalıp haline gelmiş, kabullen(dir)ilmiş ve hatta neredeyse itiraz edilemez olmuştur. Kimi kültür alanlarıysa görmezden gelinmiştir. Dünyanın dört bir yanında gelişen kültürlerin hiç biri, diğerlerinden üstün değildir.

Görmezden gelinen kültür alanlarından biri de Güney Sibirya/Altay Sayan bölgesinde gelişen ve arkeolojik verilere göre birbirinin devamı niteliğindeki uygarlıktır. Güney Sibirya’da özgün alfabesini yaratan ve geliştiren tek etnik topluluk Türk halklarıdır. Alfabesi runik, runik Göktürk ya da Göktürk alfabesi olarak geçer araştırma kitaplarında. Aslında özgün Türk alfabesi. Göktürk alfabesi bile doğru bir adlandırma sayılamaz. Çünkü Türk alfabesine ilişkin örnekleri Yenisey Kırgızlarının da kullandığını Yenisey yazıtlardan biliyoruz.

Buzul Çağları’nın son evresinin (Pleistosen) sonlarında, günümüzden yaklaşık 14.000-12.000 yıl önce hava ısınmaya başladı ve istikrarlı bir şekilde süren ısınma ile kuzey yarım küredeki buzulların güney kesimleri erimeye başladı. Erimeyle birlikte bitki ve hayvan türleri de gelişti, çoğaldı. Buzul Çağları’nın kalın postlu mamut ve benzeri iri hayvanları, değişen iklim şartlarına uyum sağlayamayıp, yok oldular.

Öte yandan daha küçük ve çevik olan hayvanlar çoğaldı. Erime kuzey yarım kürenin coğrafyasını da değiştirdi. Örneğin, bugünkü Fransa ile İngiltere, erimeden önce birleşikti. Manş Denizi buzulla kaplıydı. Kuzey Avrupa’da yaşayan insan ve hayvanların yürüyerek İngiltere’ye gitmesi mümkündü. Aynı şekilde Asya kıtasının Kuzeydoğu ucundan Bering Boğazı’nı yürüyerek (15. yüzyılda Amerika adını alan) karşı karaya (Alaska) gidilebiliyordu.

Söz konusu durum jeolojik anlamda çok çok kısa sayılan bir süre olsa da bitkiler ve hayvanların gelişimlerini etkiledi. Özellikle insanoğlu için önemli bir dönüm noktası oldu. Ormanda ağaç kovuklarında ve mağaralarda yaşayan insanlar barınma ve beslenme ihtiyaçlarını daha kolay temin eder hale geldi. Rus jeologların araştırmalarına göre Güney Sibirya, son buzul çağına günümüzden 126 bin yıl önce girmiş; MÖ 10.000’e kadar devam etmiştir. Fakat yaklaşık 53.000-23.000 tarihleri arasında “Karginskiy” olarak adlandırılan buzul arası dönem yaşanmıştır. Bu dönemde, Sibirya’da ortalama hava sıcaklığının günümüz değerlerine çok yakın olduğu değerlendirilmiştir. Yaklaşık 30 bin yıl süren Karginskiy dönemi içinde de sıcaklık dalgalanmaları yaşandığını tespit etmiş Rus bilim adamları. Pleistosen (son buzul) evresi; aynı zamanda Paleoantropoloji (İlk İnsan bilimi) antropoloji, sosyoloji, arkeoloji ve sanat tarihi gibi bilim dallarının da ilgi alanına girer. Söz konusu evre arkeolji literatüründe Paleolitik ve mezolitik çağ(lar) olarak adlandırılır. Mezolitik çağda buzullar, yaklaşık olarak bugünkü yerlerine çekildi ve bu alanları ormanlar kapladı süreç içinde.

Kuzey yarım kürenin güneyinde ise Anadolu ve Yakındoğu’da tarım yapılabilecek elverişli alanlar oluşmaya başladı. Aynı dönemde Güney Sibirya’da şartlar daha ağırdı. Altay-Sayan dağlarının kuzey yakaları hala büyük buzullarla kaplıydı. Güney yakalarda ise Yakındoğu ve Anadolu kadar değilse bile hayat şartları iyileşti. Kısacası, Kuzey yarımkürenin güneyi ile şimdiki Avrasya bozkırları ve Altay-Sayan dağları dediğimiz bölge, aslında arkeolojik kronoloji bağlamında benzer çağları tam olarak aynı zamanda yaşamadı. Yani iklim ve coğrafik şartlar, güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşım açısı gibi nedenlerle Neolitik evreye (Ön Asya ve Yakındoğu’dan) 1000-2000 yıl geç girdi Güney Sibirya. Bunda Rus bilim insanlarının tespit ettiği “Karginsky” dönemi sonunda hava sıcaklıklarının yeniden düşmesinin etkili olduğu kabul edilmektedir. Söz konusu dönemde, 100 km kadar kuzeye çekilen buzul alt sınırının yeniden eski sınırına döndüğü kanıtlanmıştır.

Kabaca günümüzden önce (GÖ) 23 bin-10 bin arası, Güney Sibirya’da insan hayatı için elverişli bir dönemden sonra bir bakıma yeniden buzul çağı şartlarının oluşması, Güney Sibirya halklarının kademe kademe büyük kitlesel göçler yaşamasına neden oldu. Güney Sibirya neolitik döneminden günümüze ulaşan çok sayıda kaya resmi var. En dikkat çekenlerden biri de (görsel 5’te yer alan) Hakasya’da keşfedilmiş panodaki betimler. Taş levha üzerine kazınarak ve boyanarak kompoze edilen betimlerin, Türk kültür tarihi bağlamında çok önemli olduğunu düşünüyorum. İlk bakışta bile ritüel bir sahne olduğu anlaşılıyor. Öncelikle bakışımıza göre orta-solda yer alan tamga benzeri çizimlerin, özgün Türk alfabesinin öncüsü harfler olduğunu bile iddia etmek mümkün. Ancak aradan geçen 7 bin yıl içerisinde bazı harflerin değişikliğe uğramış olması da büyük bir ihtimal. 

Harflerin, bütün dillerde olduğu gibi zamanla yazı karakterlerindeki değişimler ve özellikle verdiği sesin farklılaşması, dilcileri çok zorlayan bir durum. Bu nedenle okumak zorlaşıyor. Ortadaki ana motif tam bir alegorik/hayali tasarım değil. Yani var olan bir olgunun simgesel tasarımı. Bakışımıza göre sağda yer alan içindeki (+) işaretiyle birlikte çizilen yuvarlak, hem Tengri’yi ve hem de kam davulunu temsil ediyor. Sağdaki ağacın köküyle birlikte gösterilmesi yer altı dünyasıyla ilgili. Yer altı deyince hemen akla yer altı tanrısı “Erlik” gelmesin. Erlik tasarımı çok geç devirlerde; yaklaşık 7-8. yüzyılda Brahmanist/Budist kültürden alıntılanmış bir teonim. Türk düşüncesinde yeraltı dünyası hep vardı ancak, Erlik gibi astığı astık, kestiği kestik ceberrut bir tanrısı yoktu.

Panonun aşağı kısmında (yer alan) dans eder gibi görünen insan çizimleriyse bir ayin yapıldığını anlamamıza yardımcı oluyor. Aynı coğrafyada ve hinterlandında buna benzer sahneleri Eneolitik (MÖ 3.500-2.500) Tunç, demir, Hun, Göktürk çağlarında kesintisiz olarak görüyoruz. Kam davulu, ayin? Peki kam nerede? Ortadaki alegorik olarak nitelendirilen insana benzeyen çizim “kam”dan başka bir tasavvur olamaz. Üst kısımdaki baş kısmı hariç altı kol ise Türk kültüründe yine en az altı bin yıl boyunca değişmeyen, Altay kültür coğrafyasında hâlâ devam eden bir mitle ilgili. Mite göre kamların ilk atası (ortak ataları) geyikti. Keşfedilen arkeoljik ve etnografik çok sayıda belge, Neoloitik’ten Göktürk çağına kadar bu inanışın devam ettiğini gösteriyor.

Bu yazımda söz konusu devamlılığı çok kısa incelemeye çalıştım. Meraklısı için ekliyorum: Konuya, “Türk Tanrıça” adlı kitabımda ayrıntılıca değinmiştim.

Vahap Candan

Bütün Dünya Dergisi, Mart 2025

Hint Asıllı İngiliz Casus

 

İngiltere'nin Tuttuğu Suikastçı

Anafartalar Caddesi'ndeki Hafızamız ve Mustafa Sagir

Vahap Candan

İngilizler, sömürgesi altındaki Hindistan’ın çeşitli yerlerinden zaman zaman birkaç Hintli çocuğu hükümet adına eğitmek üzere İngiltere’ye gönderirlerdi. Hindistan’ın Peşaver şehrinde dünyaya gelen Sagir’i de henüz on yaşındayken İngiltere’ye götürdüler. Önce Londra’nın küçük bir kasabasında özel bir okulu sonra Lincoln Koleji ve Cambridge Üniversitesi’ni bitirmişti. İngiliz MI6 gizli servisi tarafından yetiştirilen Sagir, Arapça, Farsça, Almanca ve Türkçe bilmekteydi. İyi yetiştirilmiş bir ajandı. İstanbul’a ve Ankara’ya gelmeden önce Afganistan'da ve Mısır'da İngiltere adına önemli operasyonlara imza atmıştı.

1920 yılının ortalarında İstanbul’a gelir. Casusluktaki başarıları dolayısıyla, Sagir, Anadolu’daki Millî Mücadele’yi baltalamak ve Ankara’nın durumu hakkında ayrıntılı bilgiler toplamakla görevlendirilir. Rolünü çok iyi oynamıştır: İngiliz düşmanı bir Hindistan Müslümanı ve Hint Hilafet Komitesi murahhası olarak tanıtır kendini ve İstanbul’da Milli Mücadele’ye destek verenlerin arasına sızar. İstanbul Şehzadebaşı’ndaki evinde “Türk ve Hint Uhivveti İslamiyye” adlı bir cemiyet kurmuştur. Evinde Mustafa Kemal, Enver Paşa, Cemal Paşa gibi komutanların resimleri asılıdır. Cemiyete gelip gidenler arasında Milli Mücadele’ye kaçak silah ve mühimmat gönderen Erkân-ı Harp Subayı Filibeli Ali Bey, Yüzbaşı Emin Bey ile Muğlalı Mustafa Bey gibi milliyetçiler de vardır. 

Bu nüfuzundan yararlanan Sagir, Anadolu’ya silah kaçıran gizli örgütlerdeki Türk dostlarının yardımıyla Kasım 1920’de İstanbul’dan Anadolu’ya geçirilir. Aralık ayında Ankara’ya ulaşır. İngiliz örgütünün verdiği asıl göreve gelmiştir sıra. Aslında Mustafa Kemal başta olmak üzere Milli Mücadele’nin ileri gelenleri de Sagir’i beklemektedir. Onun İngiltere adına istihbarat yapan bir ajan olduğuna dair ciddi bilgiler vardır Ankara’da.

Ankara’ya geldiği gün onu iltifatla karşılayanlar arasında Ankara Valisinin yanı sıra İstiklal Mahkemesi Başkanı Kılıç Ali Bey de vardır. Ankara istihbaratı da kendi oyununu kurmuştur. Mustafa Kemal Paşa da kabul eder Ajan Sagir’i. O sırada Kılıç Ali Bey de Kemal Paşa’nın yanındadır. Görüşme sonrasında Sagir’i uğurladıktan sonra Paşa, Kılıç Ali’ye dönerek “Mükemmel bir casustur.” der. Ali Bey başını sallayarak, takip ettiklerini söyler.

İngiliz Ajanı Sagir Ankara’da kaldığı süre içinde bakanlarla ve gazetecilerle dostluk kurmaya çalışır. Amacı fırsatını bulursa Kemal Paşa’ya suikast yapmaktır.

Ankara’dan İstanbul’a sık sık mektup gönderir. Aslında mektup kılıfına sokulmuş raporlardır gönderdikleri. Aynı yöntemi 1910 yılında Mısırlı direnişçilerin arasına sızarak kullanmıştır, deneyimlidir. 1. Dünya Savaşı yıllarında Afganistan’a giderek yine İngiltere adına casusluk yapmış, Afganistan kralına suikast düzenlemiştir.

Sagir’in İstanbul’a gönderdiği mektuplar, İleri gazetesinden Cavid Bey aracılığı ile kod adı Ramiz Bey olan gizli şef Albay Nelson’a ulaşmaktaydı. Sagir, takip edildiğinden şüphe duymuyor; Milli Mücadele’nin ileri gelenlerinin kendisine mutlak güvendiklerini düşünüyordu. Türk istihbaratı, Sagir’i takip ediyordu, mektuplarını görünmez mürekkeple yazdığını tespit etmişti. İstanbul’a, Albay Nelson’a ulaşan mektuplar, kimyasal bir tozla sıvazlandıktan sonra görünür oluyordu. Mustafa Kemal’in günlük hareketleri, “hangi saatte evden çıktığı, yanında kimlerin bulunduğu, nasıl bir otomobille gezdiği, otomobilin hızı gibi birçok bilgiyi içeriyordu. Günü gelince kullandığı eşya ve giysileri tek tek arandı ve şüpheleri doğrulayan başka delillerin bulunması üzerine hemen tutuklandı” ve deliller İstiklal Mahkemesi’ne gönderildi. (Aybars, sh.76).

Sagir’in yargılanmasına 10 Mayıs 1921’de başlanır. Mahkeme heyetinin başkanı, onu, Ankara’ya gelişinde iltifatla karşılayan Kılıç Ali’dir. Duruşmalar Hakimiyet-i Milliye gazetesinde günü gününe yayımlanır. Mustafa Sagir, İngiliz Dışişleri bakanlığı emri ile Mustafa Kemal’i, Afganistan Kralı’nı öldürdüğü gibi öldürmekle görevlendirildiğini hemen kabul eder. Kabul etmekten başka çaresi yoktur; çünkü deliller çok açıktır. Ayrıca Anadolu’da bulunan İngiliz gizli teşkilatı hakkında önemli bilgiler verir. Mahkeme, 23 Mayıs 1921’de idam kararıyla sonlanır. Sagir’in Mahkemedeki son sözleri ise “Evet, suçlamaları kabul ediyorum ama bana idam cezası vermeniz hukuka aykırıdır.” anlamındadır:

“…Bu memleketin evladından değilim. Hıyanet-i vataniyye ile maznun olamam. (suçlanamam) Ben Türk milleti ile perverde olmadım. Beni İngiliz yetiştirdi, siz yetiştirmiş olsaydınız, size de aynı hizmeti yapardım.” diyerek bu suçtan dolayı idam edilemeyeceğini ileri sürdü. Yani “Türk olmadığım için vatana ihanet etmiş sayılmam" demişti. İhanet edilen vatan, Türk vatanıydı. Fakat casus Türk değildi. Ne kadar akıllıca!

İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon, İngiliz (işgal) Yüksek Komiseri Sir H. Rumbold, Hintli Ağa Han ve daha birçok yetkili ya da İngiliz-perver, Sagir'in serbest bırakılmasını ister. İngilizlerin ısrarlı taleplerine rağmen karar 24 Mayıs 1921’de Karaoğlan meydanında (bugünkü Ulus Meydanı) sabaha karşı infaz edilir.

Vahap Candan

Bütün Dünya Dergisi, Haziran 2025

İlgili

Casus Arkeologlar 1-9

İzmir'e Doğru

 

Süvarilerin doludizgin nal sesleri, ağır topçunun bombardımanı, yerine göre yangın çatırtıları, hücuma kalkan piyadelerin 'Allah Allah' nidaları, Yunan tayyarelerinin uğultusu vs; bütün bunlara, gittikçe yükselen dozda, kurtuluş leitmotivi eşlik etmektedir.

Haritada köklü değişiklik görünüyor: Afyon ve çevresindeki mavi renkler silinerek Türk kuvvetlerini gösteren kırmızı renklere dönüşüyor; ve İzmir istikametindeki ilerleyişlerini sürdürmekteler; birer birer kasabalar, şehirler kurtarılarak, kırmızı halka ile çevrilmektedir. Türk süvarisi, sert ve hızlı, ric'at eden düşman kuvvetlerine saldırıyor; geride, yanan bir köy; yollarda dağılmış kağnılar, insan ve hayvan cesetleri. ...

At üzerinde, yanında öteki paşalarla cephe hattında muharebe idare eden Gâzi Mustafa Kemal Paşa, eliyle çeşitli yönleri göstererek, emirler veriyor. ...

Sokaklarda ise insan cesetleri, ağır duman ve ahşap evleri kavuran alevler.

1 Eylül 1338 (1922): Uşak kurtarıldı; şehir yanıyor.

4/5 Eylül 1338 (1922): Ordu, Kula ve Alaşehir önlerindedir: Alaşehir yanıyor.

5 Eylül 1338 (1922): Süvari fırkası, Salihli'ye girdi: şehir yanıyor

6 Eylül 1338 (1922) Süvari Kolordusu Milne Hattı'na varıyor. Akhisar ve Aydın kurtarıldı.

7 Eylül 1338 (1922): Aydın kurtarıldı.

8 Eylül 1338 (1922): Manisa ve Nif kurtarıldı. Manisa yanıyor.

Ankara’dan uçan kuşlar,

Afyon yaylasında kışlar,

Biz İzmir’i alacağız,

Kolu sırmalı çavuşlar...

Defne dallarıyla süslenmiş, beş otomobil, birbiri ardınca, Nif yolundan (Kemalpaşa), ağır ağır, İzmir'e giriyor; arabaların iki yanında, kurtuluş ordusunun neferleri yürümekte. ... Tam giriş kavşağında, bir süvari müfrezesi onları karşılıyor. Süvari merasim kıt'ası: En öndeki kumandan, atının üzerinde çakı gibi dimdik, genç bir zabit, müfrezesine kılıç çek kumandasını veriyor. Süvariler, birden kılıçlarını çekiyorlar; bir anda kılıçlar, güneş ışığında parıl parıl parıldıyor; sonra, süvariler merasim nizamında, otomobillerin iki yanına geçiyorlar; Kordonboyu'na doğru yürüyüş bu minval üzere gidecek ...

-Mustafa Kemal Paşa:

"...ve Türk milleti... emniyet ve saadetini zâmin prensiplerle... medeniyet yolunda, tereddütsüz yürümeye devam edecektir..."

Attilâ İlhan, 1998

"Gazi Mustafa Kemal Paşa" O Sarışın Kurt.

***

Arşiv Belgelerine Göre Balkanlar'da ve Anadolu'da Yunan Mezâlimi, C. I-II-III, Anadolu'da Yunan Mezâlimi, Ankara, 1996

https://devletarsivleri.gov.tr adresinde yayınlar bölümünde

Örnek:

Aydın-İzmir ve çevresinde Yunan zulmü ve katliamları...

Unutma, Unutturma...

Response to Jackson Crawford

 

Response to Jackson Crawford's YT video "Norse runes are not from Turkic runes":

The Orkhon inscriptions are a literary masterpiece; we cannot say they have no history. Based on the available evidence, their origins are currently based on the Issyk Kul inscription, which dates to the 5th century BC. The Issyk Kul inscription was read in Turkish. Over the centuries, Scythians, Huns, and Khazars—all Turkic tribes—mingled with the Scandinavians. The inscriptions of these communities are identical to the Orkhon inscriptions. They read the Svingerud inscription, which they consider the oldest Scandinavian inscription (50 BC-250/75 AD), as "idiberug," which is Turkish.

bek+(i, (i)t, (i)ş, (i)n, (i)l, (i)tir, ü, (ü)t ; üt "secret, hidden", (ü)r.

berk = solid, solid, hard

berk, bek = power, strength, strong, powerful

berkit, bekit = to bind tightly, to strengthen, to root = be(r)kü - (k/g)

berke = whip

berk+(it, le)

idi = owner - possessor; edi, äydi.

idiberug = the owner is berug (berug here is a name).

Usage in proper names:

Berdibeğ = 13th Khagan of the Golden Horde Empire (From history books)

Bergü = Generous, intelligent person. (From the Dictionary of İbn-i Mühenna - Ibn Muhenna)

Berginsenge (Uyghur Dictionary)

Berk = Solid (Divan-ı Luga't-it Türk by Mahmud al-Kashgari)

Berke = Third Khagan of the Golden Horde (From history books)

Berkiş = From the Kipchak-Cuman names (From history books)

Berkyaruk = Fifth Khagan of the Western Turkic Empire. Son of Melikşah, son of Alp Arslan. (From history books)

İdiberug, possibly similar to the proper name "İdikut, İdikurt";

İdikut = Title of the Uyghur Khagans.

/quote/

From the University of Oslo/link:

 - On the front face of the stone, eight runes stand out more clearly than other inscriptions. Converted into Roman letters they spell: idiberug. The ways of writing older inscriptions varied considerably and the language changed a lot between the time when these runes were carved and the Viking Age and the Middle Ages. Interpreting the messages on the stone is therefore a challenge.  “The text may refer to a woman called Idibera and the inscription could mean "For Idibera". Other possibilities are that idiberug is the rendering of a name such as Idibergu, or perhaps the kin name Idiberung. And there are other possible interpretations – as common with early runic inscriptions,” says Professor Zilmer. (...) “The stone has several kinds of inscriptions. Some lines form a grid pattern and there are small zigzag figures and other interesting features. Not all inscriptions have a linguistic meaning. It’s possible that someone has imitated, explored or played with the writing. Maybe someone was learning how to carve runes," says Professor Zilmer. There is still a lot of research to be done, but Professor Zilmer is certain that they will obtain a lot more valuable knowledge in the future about the early history of runic writing and the custom of making rune stones. - /end quote/

The conclusion I reached is the same as Prof. Zilmer's... but in Turkish.

Also, the "tamga" that corresponds to the eb/ev sound in the Orkhon inscription has the same meaning as in the Old Futhark inscription:

*ōþila-/*ōþala- = "heritage, estate, possession"

Greetings from Türkiye,

SB

Also : The origin of the runic scripture is Eurasia.The tribes on the direction of silk road saw the runic scripture in the eastern tribes,adapted it into their language,formed their scripture system. I believe that ; many Turkish runic tablet are seen in European countries,especially in Scandinavia.The tablets were in Turkish, somehow a forgetten or vanished dialect, written by nations that are assimilated in time or dissappeared and the tablets reach there during the Hunas age and after for any reason. - Mehmet Turgay Kürüm / link 

"The similarity between Futhark and Gokturk is so high that it is impossible to deny a close association." Carl J. Becker, A Modern Theory of Language Evolution, p 357-360

Issyk inscription, 5th c BC

By Zaur Hasanov (link to academia)

The name "Golden Man" deciphered by Zaur Hasanov, Azerbaijani scientist.

The name contained in the inscription on a silver bowl from the mound.

Scientist of Azerbaijan considers that the famous "Golden Man" from Issyk barrow in life called Syngly, the newspaper "Echo". Recall, "The Golden Man" so called remains of war or prince Saka, It was found in a burial mound on the shore of Issyk river in 1969.

Conclusions on behalf of the Institute of Archeology and Ethnography of the National Academy of Sciences of Azerbaijan Zaur Hasanov made after deciphering the inscription on a silver bowl, which among other things found in the mound.

"As demonstrated by the reading of the runic inscriptions of the Issyk barrow on the basis of phonetics Orkhon-Yenisey ancient Near Eastern characters, the inscription has a Turkic origin. The original inscription written as follows:

"Dört bul küz Sınglıyı ır - 

"Dünyanın dörd (küncü) tərəfindəki tayfalar Sınqlıya nəğmə qoşur", 

Uş yüz yığ anta ıçır - 

"Üç yüz ağlar gözlü and içir". 

And its translation is as follows:

"Four (angles) of the compass tribes Syngly sing.

Three hundred mourners oath to drink. "

And we were able to identify a number of grammatical, historical, including references to Herodotus and  "History of Han Chinese dynasty" as well as literary evidence, confirming the accuracy of the reading is the inscription."

According to him, the title "Golden Man" Syngly identical to the name divine blade "Ching-lu" which belonged to the Emperor of the Huns. This scientist says that, according to Chinese and Greek sources, Huns erected temples in honor of "Ching -lu" or "Syngly" in the form of an iron sword, set on a quadrangular platform on top of a hill. The inscriptions from the mound "Golden Man" tribes, surrounding the king, presented the figure 4 ( "Four corners of the tribes"), scientist noted.

Also, representatives of tribal alliance divided into three hundred. A vow drink - It means the rite of the Scythians, when blood is mixed with the wine in the cup, dipped to weapons and drink it as a secure contract.

Also, the historian noted that "Golden man" He belonged to the tribe, call themselves cuz (куз). "The Persians called all Scythians by name Saka closest to him Scythian tribe. The Russian science this people called Scythians. But I was able to establish, that in the Greek text the word skiff does not exist. This is a distorted version of the Russian. In Greek sources called Scythians cuz (куз) (skuzes-SB). The Assyrian and Babylonian inscriptions called Scythians-ish cuz (иш-куз)   and ash-goose (аш-гуз). (ishguz and ashguz - SB). As we can see, using the name of the people is the word Goose. Explanation Issyk inscription showed, themselves Issyk tribes also called themselves cuz. All of these names are identical to the name of Oguz "- noted the historian.

28.10.2014

(google translate from the link)

Имя "Золотого человека" расшифровал азербайджанский ученый

Имя содержалось в надписи на серебряной чаше из кургана.

Ученый из Азербайджана считает, что знаменитого "Золотого человека" из Иссыкского кургана в жизни звали Сынглы, сообщает газета "Эхо". Напомним, "Золотой человек", так назвали останки война или царевича саков, был найден в кургане на берегу реки Иссык в 1969 году.

Выводы о его имени сотрудник Института археологии и этнографии НАН Азербайджана Заур Гасанов сделал после расшифровки надписи на серебряной чаше, которую среди других вещей нашли в кургане. "Как показало чтение этой рунической надписи из Иссыкского кургана на основе фонетики орхоно-енисейских древних ближневосточных знаков, надпись имеет тюркское происхождение. 

В оригинале надпись записана следующим образом: 

"Dört bul küz Sınglıyı ır - 

"Dünyanın dörd (küncü) tərəfindəki tayfalar Sınqlıya nəğmə qoşur", 

Uş yüz yığ anta ıçır - 

"Üç yüz ağlar gözlü and içir". 

А ее перевод таков: 

"Четырех (углов) сторон света племена Сынглы воспевают. Три сотни оплакивающих клятву пьют". Причем нам удалось выявить целый ряд грамматических, исторических, включая ссылки на Геродота и "Историю китайской династии Хань", а также литературных свидетельств, подтверждающих достоверность именно такого прочтения надписи", - сказал он.

По его словам, титул "Золотого человека" Сынглы идентичен названию божественного клинка  "Чинг-лу", который принадлежал императору всех хуннов. При этом ученый отмечает, что, по данным китайских и греческих источников, хунны воздвигали храмы в честь "Чинг -лу" или "Сынглы" в виде железного меча, установленного на четырехугольной площадке на вершине холма. В надписи из кургана "Золотого человека" племена, окружающие царя, представлены цифрой 4 ("племена четырех углов"), отмечает ученый. Также представители племенного союза делятся на три сотни. А клятву пьют - означает обряд скифов, когда в чаше кровь смешивают с вином, погружают туда оружие и пьют ее в качестве закрепления договора.

Также историк отметил, что "Золотой человек" принадлежал к племени, называвшему себя куз. "Персы называли всех скифов сака по названию наиболее близкого к ним скифского племени. В русской науке этот народ называют скифы. Но мне удалось установить, что в древнегреческих текстах слова скиф не существует. Это искаженная русская версия. В греческих источниках скифов называют куз. В ассирийских и вавилонских надписях скифов называют иш-куз и аш-гуз. Как мы видим, основой названия этого народа является слово гуз. Расшифровка Иссыкской надписи показала, что сами иссыкские племена также называли себя куз. Все эти названия идентичны названию огузов", - отметил историк.

**

By Elshad Alili

2600-year-old Issyk Inscription.

Two lines of Saka inscription that changed view on the history of the Türkic people

The oldest inscription in Türkic alphabet, the Issyk Inscription, written on a flat silver drinking cup, was found in 1970 in a royal tomb located within Balykchy ( Issyk), a town in Kyrgyzstan near Lake Issyk, and was dated by 5-th c. BC.

In the tomb was a body of a man dressed from head to toe in magnificent attire, the clothes, jacket, pants, socks, and boots all had a total of 4,800 attached pieces of pure gold, greatest ever found in a tomb except Pharaoh Tutankhamen. 

The top of the cone-shaped crown covering ears and neck carried golden arrows emblem. A sword on the belt right side and a knife on the left were in sheaths. Beautiful relief ornaments of animal art decorated shields, belt and front of the hat. Radiocarbon tests determined the age of the finds as belonging to the fifth century BC. 

What was the world in the 5-th century BC? 

We have archeological discoveries, where dating is almost always somewhat speculative, and reconstructions of the ancient Greek maps, and the views of the Mesopotamian and Chinese records. 

From the Mesopotamian, Chinese, and Greek texts, from the archeological discoveries of the kurgans, from the written monuments, we get a glimpse of the nomadic nations of the Central Asia in the 5-th c. BC. The various interpretations of the graphics and contents of the inscription witness the paucity of the finds and the potential for the studies.

The difficulties in interpreting the same spelling are not staggering, all researchers working with texts not broken into words encounter them, and the task is complicated by the absence of vowels even if the modern language is known and a scribe is perfect, the bsncfvwls can be parsed quite differently, in addition to the “absence of vowels”. 

On another hand, with the today's capabilities, we can generate a list of possible options in seconds, given that we know most of the consonants, and have appropriate dictionaries and algorithms. This is, of course, applicable to any text with partially known phonetics, like the phonetized record of the Hunnic phrase. We should welcome the fact that the discussion finally broke off from the closeted bounds to the public review on the Internet.

And at last, the contents of the inscription finally fall within the known Türkic ethnological tradition of raising a leader to a throne, be he styled Shanyu or Khan or whatever: the chalice deposited with the Prince and its inscription appear to be the ceremonial cup he used to swear his oath of office during coronation, before being raised on a felt carpet and carried prescribed number of times around the Assembly of representatives. The departed was given his chalice, along with all other travel necessities, for the arduous travel to the other world.

by Elshad Alili / link

Scandinavians and Turks / link

Etymology of Haakon and Earl is Turkish / link

Don't underestimate the power of Turkish and History of Turks

;)

SB