"Bilimin kabul ettiği bir gerçek: "GILGAMISH" adı aslında Sümerli ler tarafından "GILGAMESH" şeklinde değil "BILGAMESH" şeklinde yazılmış bir isimdir. Bir Türk İsmidir. "
ÇIĞ
Sümer destanı Gılgameş'teki (Sümer varyantı Bılgames, Bılgamış) isimlerin Türk halklarının destanlarındaki kahramanlara (Alpamış, Alpomis, Alpmanas) ses bakımından benzer olması da, büyük ve ciddî bir inceleme konusu olmalıdır.
Gılgamış’a, Sümer varyantında, Bılga‘meş, Bılgames (Bılgamiş) şeklinde de rastlanır ki, “Bilge” kelimesi eski Türkçe'de “bilgili”, “deha”; Sümerce’de ise “bege”, “danışman, deha, baba” manalarına gelir.
Türk destanlarında Bilgebek, Bilge Kağan, Bilge Hakan, Bilgames (bilgili, kahraman, pehlivan) ismindeki kahramanlara çok rastlanır. Bilge Kağan yazıtı “bilge” kelimesinin Türklerde önceden mevcut olduğunu gösterir.
Bilge Hakan, kahramandır, her şeyi bilen bir hakandır. Bu hakan, sadece cismen değil, ruhen de güçlü bir şahıstır. O, hakanlık derecesine ulaşıncaya kadar şamanlığın bütün makamlarını geçer. Kendisinde şamanlığın her özelliği bulunur.
Görüldüğü gibi Sümer mitolojisindeki esas kahramanların isimleri Türkçedir. Bunun dışında “Bılgamış” destanıyla “Alpamış” destanının son bölümlerindeki olaylar birbirine benzer. Bu, Bilgemiş (Gilgemiş) ve Alpamış'ın öteki dünyaya seferi, Bilgemiş-Enkidü, Alpamış-Kultay münasebetlerinde görülür.
Doç.Dr. Cabbar IŞANKULU
G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 22, Sayı 3 (2002)
MUAZZEZ İLMİYE ÇIĞ - GILGAMIŞ
Sumerian king Bilgames / Death of Bilgames :
( The Babylonian Gilgamesh Epic 1. cilt-A. R. George: link)
"From the Sumerian King List and other sources, we do know there was an historical Gilgamesh — in Sumerian spelled Bilgames"..... BİL AGA MES :
(Journal of Cuneiform Studies - 2012 : link)
Herkül ve Kentaur Nessos
Atina, Ulusal Arkeoloji Müzesi
Nessos:
Herakles Pholos'la birlikte Kentaur'ların saldırısına uğrayınca Nessos'a karşı da savaşmış ve onu püskürtmüştü. At adam da Euenos ırmağı kıyısına sığınmış, orada yolculara ırmağı geçirtiyordu.
Yiğit, karısı Deianeira ile bu ırmağı geçecek olunca, Nessos sırtına aldığı Deianeira'nın ırzına geçmek istemiş. Herakles'in attığı bir okla can verdiği sırada Deianeira'ya bir iksir vermesii kadının Herakles'e bu iksire batırdığı bir gömlek giydirmesi, yiğidin de bu gömleği giyer giymez korkunç acılar içinde yanıp tutuşması ve sonunda da ölmesi....
Deianeira bunu duyar duymaz kendisi asar, oğlu Hyllos babasının son buyruklarına uyarak yiğidi Oita dağının tepesinde kurulmuş bir odun yığınında yakar. Trakhis'te mezarı varmış, gelen gidene gösterilirmiş.
Ama, Zeus'un oğlunu kaçırıp Olympos'a götürdüğü ve Hebe ile evlendirip ölümsüzlüğü verdiği de yazılır.
Fizik ve moral gücün, kahramanlığın simgesi olan Herakles hem kahraman, hem de tanrı olarak tapım görmüştür. İyi kalpli bir dev olarak Greklerin gözünde kötülerle savaşan Herakles Heraklesoğulları denilen dölleriyle bütün Peloponez'e egemen olmuş, böylece Yunanistan yarımadasının atası sayılmıştır.
Mitoloji Sözlüğü- A.Erat
...
Sentorlar ,Yunan mitolojisinde kısmen insan ve kısmen at görünümlü yaratıklardır.
Sentor efsanesi at sırtında savaşa giden savaşçılardan gelmektedir. Sentorun sureti görenlere çok farklı ve ürkütücü gelmektedir. İnkalar'ın, Pizarro ve adamları 1533 'de at üstünde geldiklerinde yanılmış olmaları muhtemeldir. Çünkü inandıkları at ve insan birleşimi canlının gerçek olduğu fikri onları o sırada çok korkutmuştur. Sentorların varolup olmadığı ile ilgili tartışmalarda varlığı yönündeki en önemli kanıt yine Yunan kaynaklarından gelmektedir.
Sentorların; Türkler olduğu konusunda bir dizi araştırmalar yapılmıştır. Mitolojik efsanelerin anlatıldığı dönemde atın evcilleştirilmesi ve hakimiyeti konusunda Orta Asya halkları oldukça üstünlerdi, Türklerin Orta Asya'dan Batı'ya gerçekleştirdikleri seferlerde bu yakıştırmalara haiz olmuşlardır. Türklerin olağanüstü at binme yeteneklerinin yanında at binerken kılıç kullanma, isabetli ok atma yetenekleri bunun sebeplerindendir. Atın hızlı hareketi sırasında at kafasını mümkün olduğunca öne eğer, uzaktan sadece atın bacakları ve üzerinde savaşan er görünürdü. Bu da mitolojide sentorların doğuşunda etken olmuştu, Yunan mitolojisinde sentorlar savaşçı, savaş yetenekleri gelişmiş, güçlü yaratıklar olarak tasvir edilmiştir.
Sentorler arasında en ünlüleri Nessos, Hiron, Folos, Evritiyon'dır.
Hepsi Herakles/Herkül hikâyelerinde geçmektedir.
İlhami Durmuş - İskitler
İSKİT TÜRKÜ PARASI - BAKTRİA KRALI AZİLİSES
Yaklaşık MÖ.57-35 - link
...
Sakalar Türklerin büyük göçer boylarından idi.
Köroğlu-Herkül paralelliği hakkında:
Görünür, bu konservatizm bozqurd efsanesini ve Alpan, Turan, Tarxan kimi mifik adlarla beraber Xerokle (Kerokle) adını da oralara aparan etruskların xidmetidir. Etrusk yazılarında klan yazılıb, oklan oxunduğu kimi, bu adın Xerkle yazılışındaki kle hissesi de okle kimi oxuna biler. Esasen, türkmen boylarının qoruyub sxladığı Qöroqlı adlı Yerin oğludur, anasını orada buraxıb yeraltı qaranlıq dünyadan (gordan) işıqlı dünyaya çıxa bilen nadir mifik qahramandır. Önce Goroğlu olan bahadır sonra işıq axtaran bahadır simvolu ile insanlara yaxşılıq etmek missiyasını daşımışdır. Koroğlu adının qadim anlamı, semantikası ile gerçekleşen qahramanlıq seferleri yunan ve italyan mifologiyasında deyişmediyi kimi, adın özü de tercüme olunmadan saxlanmışdır:
Kor - oğlu azer
Qör - oqlı türkmen
Her - akle(s) yunan
Xer - okle etrusk
Her - (o) kul e (e) latin
Belelikle saqat soykökü revayetinin yunanlı informatoruna göre Herakl saqatların ulu babası olan Skitin atasıdır.
Herakl ise yunan mifologiyasında Olimpin baş tanrısı Zevsin dünya gözeli Alkmenadan doğulan oğludur. Heraklın anasına qısqanan zevsin arvadı Geya balaca Heraklı öldürmek isteyir. Zevs onu tehlükeden xilas etmek üçün körpe Heraklı getirdib, yatmış Geyanın döşünden süd emdirir ve belelikle Herakl ölümsüz olur.
Türkmen "Qöroqlı" eposunda mühafize olunmuş bu döşemme motivi etrusk güzgü resmlerinde böyümüş Xerkle timsalında tekrar olunur.
Koroğlu-Herakle obrazını birinci saqat soykökü versiyasında Tarqitay evez edir. Herodot saqatların özünden eşitdiyi bu revayeti yazarken çalışır ki, yunan oxucusu üçün yeni olan bazi personajların semantik tutumunu yunan mifologiyasındaki suretlerle izah etsin. Ona göre de, Tarqitayın saqat dilinde Papay ve Api adlı ataanası yunanca Zevs-Geya adı ile verilir. Teessüf ki, Hereodot saqat sözlerinin açarı olan bu prinsipi axıracan davam etdirmir.
O, yazır ki, Tarqitay baş tanrı Papay (Zevs) ile Yer tanrısı Apinin (Qeyanın) oğludur ve saqatların dediyine göre, Tarqitayın dövründen Daranın yürüşüne (512) qeder 1000 il keçmişdir, yeni saqat tarixi MÖ.1500-cü illerden başlanır.
Tarihte yüzlerce Türk dilli boy olmuştur.
Selçuklu 13.yy - Saka/İskit MÖ 4.yy
Herodotun topladığı Targitay//Herakl variantlarında soy-kökü motivi qabarıq verilir; hər ikisi saqa boylarının soyba-basıdır. Lakin Koroğluda bu arxaik motiv bir-iki epizodik elementdə qalmışdır. Oğlunun Qurdoğlu adlanması soykokü mifilə bağlı etrusk və qədim türklərin bəlli bozqurd əfsanəsini xatırladır. Folklor uzmanı Elxan bəyin mənə dediyinə görə, mağarada qurdun Koroğlunun oğluna süd verməsi epizodu folklorda vardır. Hər halda, üç minil öncə Koroğlu motivlə-rini Kiçik Asiyadan İtaliyaya aparan etrusklar oğlana qurdun süd verməsi mifini də oraya daşımışlar.
Poladlı boyundan toplanan “Qıratın qaçırılması” qolunda söylənmiş “Koroğlu dədədir, çıxma sözündən! Nəslimiz kəsilər torpaq üzündən” deyimi Koroğlunun əcdad kultu ilə bağlı olduğunu ortaya qoyur. Eposda “Adım Rövşən, so-yum Koroğlu” deyimi də bunu təsdiq edir.
V. A. Karrıyevə görə, Azərbaycan-Qafqaz variantından fərqli olaraq, Türkmən-Özbək variantında epos Koroğlunun doğulması (Qöroqlının döreyişi) motivi ilə başlanır. Yazar epik qəhrəmanın qəbirdə doğulması epizodunun qədim dövr-lərdən yerli epik motiv olduğunu da qeyd etmişdir.
Koroğlu eposunu türk-saqa boylarından alan xalqlarda bu epos iki əsas varianta - Azərbaycan və Türkmən variantına dayanır. Variantlar arasında ən önəmli fərq azər variantında olmayan, lakin daha qədim motivləri saxlayan türkmən vari-antında Koroğlunun doğumu və ərsəyə çatıb yetgin bahadır kimi tanınması səhnələrini əhatə edən birinci bölmədir.
Herodotun saqa boylarının soybabası kimi verdiyi Herakl yunan mifologiyasında Olimpin baş tanrısı Zevsin dünya gö-zəli Alkmenadan doğulan oğludur. Alk-menaya qızan Zevsin arvadı Hera balaca Heraklı öldürmək üçün zəhərli ilan gön-dərir, lakin körpə bu ilanı tutur və boğub öldürür. Azərbaycan türkcəsində isə bu olayla bağlı hələ dil açmamış körpəyə ilanboğan vaxtıdır deyimi qalmıışdır.
Zevs cocuğu təhlükədən xilas etmək üçün Hera yatarkən onun döşündən Herakla süd içirdir, bu olayda Hera artıq “süd anası” sayıldığı üçün Herakl ölümsüz yaşam qazanır. Əsl adı Alkid olan bu bahadıra sonra Herakl ləqəbi (adı) verilir. Saqa, azər, türkmən və etrusk miflərində keçi südü ilə həyatda qalma, dirilik suyu və ya tanrıca südü içməklə təpərli, ölümsüz olma motivləri Koroğlu-Herekle eposunda və sənət əsərlərində əks olunmuşdur:
Azərbayçan variantında Koroğlu Qoşabulaq suyundan içib təpər alır, köməyə ehtiyacı olanlara yardım edən bahadır olur. Türkmən variantında isə gorda doğulan Koroğlu deşikdən çıxaraq keçi (at) südü içib diri qalır. Körpənin keçini əmməsi olayı 2000 il öncə vulkan altında qalmış Herkulanum şəhəri-nin divar rəsmində əks olunmuşdur. Buradakı uşaq Heraklın özü deyil, oğludur.
Qədim döşəmmə motivi Türkmən, Yu-nan və Etrusk variantlarında, dirilik suyu içmə isə azər-saqa variantında özünü göstərir. Etrusk güzgülərinin arxasına çə-kilmiş yuxarıdakı rəsmlər tanrıca döşündən südəmmə olayını əks etdirir. Hətta, bir güzgüdə bu olaya aid yazı da vardır.
Etrusk dilində olan bu yazıda Koroğlu adını etruskoloqlar Xerkle şəklındə oxuyurlar. Lakin buradakı işarə o biri etrusk yazılarındakı kimi (h), yaxud (k) kimi, klan şəklində yazılan söz də oklan kimi oxunmalıdır Sağdan sola oxunan bu yazı-nın sırasına görə transkipsiyası, oxunuşu və anlamı belədir:
eka sthen tka içnak herkle unial klan thura ske
Eka s(ü)ten tka iqnak Herekle Unial (o)klan turaske
Burada südün tka içən Geroqılı (tanrı) Ananın oğlu turadı
Prof.Dr.Firudin Ağasıoğlu
SAKA ELATI
AZER HALKI KİTABI
Erek Kralı ERAKLES - MÖ 3150
