Koç Başı Damgasının Sosyo Kültürel Önemi - Mustafa Aksoy
......
Qızıl Ordu (Orda) dövlətinin yaradılması. Monqol işğalları dovrunde, XIII əsrin 40-cı illərində Şərqi Avropada yeni bir türk dövləti yarandı. Rus mənbələrində bu dövlət Qızıl Orda, şərq mənbələrində isə Cuci Ulusu, Dəşti Qıpçaq və ya Göy Ordu adı ilə məlumdur. Qızıl Ordu dövlətinin tərkibinə qıpçaqların, peçeneqlərin yaşadığı ərazilər, qərbdə Dnestr sahillərindən başlayaraq, şərqdə Tobol çayının İrtış çayına töküldüyü yerə və Sırdərya çayının aşağı tərəflərinə qədər uzanan torpaqlar daxil idi. Krım, Qafqazın Dərbəndə qədər olan hissəsi, Ürgənc şəhəri ilə birlikdə Şimali Xarəzm, Volqa-Kama bulqarları və mordvin torpaqları da Qızıl Ordunun hakimiyyəti altında idi. Rus knyazlıqları ərazicə Qızıl Orduya daxil deyildi, ondan vassal asılılığında idilər.
Qızıl Ordu qoşunlarının içərisində monqollar sayca az idilər. Qoşunun əsas hissəsini türk tayfalarındən ibarət hissələr təşkil edirdi. Qızıl Ordu xanlarının rəsmi fərmanları XIV əsrdən etibarən türk dilində yazılırdı. Qızıl Ordunun köçəri-monqol cəmiyyəti feodal münasibətlərinin ilk pilləsində dururdu. Xarəzmdə qədim əkinçilik mədəniyyəti və böyük şəhərlər vardı. Ürgənc şəhəri müsəlman Şərqində ən böyük mədəni mərkəzlərdən biri hesab edilirdi. Krım da iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyəsinə görə Qızıl Ordunun qabaqcıl vilayətlərindən biri sayılırdı. XIII əsrdə Krımın liman şəhərləri Kiçik Asiya, Qafqaz və Bizansla qızğın alver edirdi. Həmin şəhərlərdə bizanslılara, italyanlara, türklərə, ərəblərə, yəhudilərə, alanlara və qıpçaqlara rast gəlmək olardı. Volqa bulqarları əsrlər boyu əkinçiliklə məşğul olduqları üçün yüksək əkinçilik mədəniyyətinə malik idilər.
.....
Altın Ordu ve Çöküşü - A.Yu.Yakubovskiy
çeviren: Hasan Eren
Doğrudan doğruya Altın ordu tarihine ait olan ilk bölüm, Yakubovskiy tarafından yazılmış,
Altın ordu - Rus münasebetlerine ayrılmış olan ikinci bölüm ise Grekov tarafından kaleme alınmıştır.
Orta Asya kavimlerinin özellikle XV.yüzyıldan sonraki tarihini anlamak için Altın Ordu tarihini bilmek gerekir. Altın Ordu tarihini bilmeden Kazan,Kırım ve Ejderhan hanlıklarının tarihi de anlaşılamaz. Çünkü bu hanlıkların kuruluşu Cuçi ulusunun dağılmasıyla ilgilidir. Tatar Cumhuriyetinin tarihi de buna bağlıdır.
Altın Ordu
....
1335-ci ildə Qızıl Orda xanlarının Azərbaycana növbəti yürüşü oldu. Sultan Əbu Səid dövlətin əsas qüvvələrini qızılordalılara qarşı mübarizəyə səfərbər etdi və Kür çayının sahillərinə gəldi. Bunu eşidən Qızıl Orda xanı Özbək geri çəkildi. Lakin Sultan Əbu Səid çəkişmələr nəticəsində öldürüldü. Onun ölümündən sonra Elxanilər dövləti tədricən tənəzzülə uğradı və parçalandı. Azərbaycan uğrunda Qızıl Orda xanlarının Hülakularla mübarizəsi.
syf:23
AZƏRBAYCAN TARİXİ - e-book
The Golden Horde;
established in the 13th century, also known as the Kipchak Khanate or as the Ulus of Jochi.
fotoğraflar PDF:
_______________________
