Kadın Doğumcu, Jinekolog ve Çocuk Hekimi
MS. 98-138 arasında Trajan-Hadrianus döneminde Efes’te yaşamış antik dünyanın en ünlü en büyük jinekoloğu.
Menander ve Phoebe nin oğlu olan Sorano eğitimini tamamladıktan sonra Alexandria , Roma ve Efes’te çalışmıştır. “Methodic School” un en ünlü temsilcisi idi. O dönemlerde yaygın olan bir cilt hastalığı yüzünden öldüğü sanılmaktadır. Hayatı ile ilgili fazla bir şey bilmesekte , yazdığı 4 ciltlik kitaplarından birçoğu günümüze kadar gelmiştir.
“Ebelik ve Kadın Hastalıkları” kitabında doğum kontrolü ve doğum teknikleri ; ters doğum; MS 2 yy.da yazıldığı halde ,15 yy da daha yeni yeni uygulanmaya başlanmıştı. Raşitizm hastalığının belirtilerini anlatmış , sinir bozukları ile ilgili önerilerde bulunmuştur. Bu öneriler günümüzde psikoterapide kullanılıyor.
1838 de ve 1882 de ,(6.yy.Latince çevirisi –kazandıran Caelius Aurelianus) basılan “Kırıklar,belirtileri ve Bandajlar” ; Akut ve Kronik Hastalıklar” birkaç önemli Yunanca yazılmış eserleridir.
Doğum kontrol ve Kürtaj ilk kez Mısır da görülüyor. En eski yazıt Eber yazıtlarıdır (MÖ.1550-1500). Kadınlara özel reçeteler ile hamileliğini bitirmek isteyen (düşük) yada hamile kalmak istemeyenlere bitkisel reçeteler hazırlanırdı.Önerilen doğum kontrolleri işe yaramadığı zamanda da , kadın kendi bedeni üzerinde hakimiyet sahibi ise kürtaj/düşük kaçınılmazdı.
Pers imparatorluğunda kürtaj biliniyordu, fakat canice yapılan kürtajlarda kişi cezalandırılıyordu. Kürtaj Yunan ve Roma imparatorluklarında denendi ve yasak değildi. Bir çok yazıtlarda “…vicdan azabı duyulmamıştır,başarı ile sonuçlanmıştır..” cümlelerine rastlanır. Lakin Yunan ve Roma “doğmamışın” bile korunması görüşü içindeydi. Bazı yerlerde uygulanması gereken bir prosedür ise ,babanın kutsallığı bozulacağından, görüşü alınırdı.
Soranos önce annenin hayatını, sağlığını düşünürdü, gerekli görürse kürtajı önerirdi. Doğum kontrol için, ağızdan alınan şifalı otlardan yapılmış ilaçlar, eski zeytinyağı, bal ve ağaç reçinesinden yapılan diaframlar kullanılırdı. İstenmeyen gebelik ortaya çıktığında kürtaj yapılır ( Spekulum, uterus sondası, sefalotribe, embryo çengeli... gibi aletleri tarif etmiştir ) yada düşüğe sebep olacak bitkisel ilaçlar verilirdi.
Doğum ilgi çekiciydi, bir çok komplikasyonlar yaşanıyordu, hem anne hemde bebek tehlikeye girebiliyordu. Bütün bunların cevabını arayan Soranos aslında kürtaja karşıydı. Efes’te kürtaj yasal bile olsa, sadece annenin hayatı tehlikede ise kürtaja yanaşıyordu.
Soranos aynı zamanda Tıbbın Babası Hipokrates ‘in (MÖ. 460-370) bilinen ilk biyografisini yazmıştır.
Yunanistan’da ‘Soranos Dostluk Ödülü’ 1. yüzyılda yaşamış ünlü hekim Efesli Soranos adına iki yılda bir veriliyor. Türkiye’den bu ödülü almış kişiler;
1995- İhsan Doğramacı
1999- Erdal İnönü
2002- Doç.Dr. C.Narter (Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı-Deneysel fetal cerrahi sunumu.İst.)
2005- Zülfü Livanelli
EFESLİ SORANOS
HEKİM SORANOS DERLER BANA ,EFESLİYİM
EĞİTİM HAYATIMI BÜYÜK ŞEHİRLERDE GEÇİRMİŞİM.
ÇOK ZORDU İŞİMİZ , ESKİ ZAMANDA
İLAÇ YOK , MİKROSKOP YOK, KALDIK BİR BAŞIMIZA
İNSANLAR ÖLÜR EN BASİT HASTALIKLARLA.
CANLA BAŞLA ÇALIŞTIM YENİLİKLER GETİRDİM,
KIRIKLARA VE RAŞİTİZME ÇARELER BULDUM.
ANNE VE BEBEK SAĞLIĞINA ÖNEM VERDİM.
SİNİRSEL HASTALIKLARA ÖNERİLER SUNDUM.
ZENGİN FAKİR, SİYAH BEYAZ AYRIMI YAPMAYACAĞIZ
SÖZLÜ BİLGİLERİ GELECEK KUŞAKLARA AKTARACAĞIZ.
SÖZÜMÜZDÜR BU HERKESE EŞİT DAVRANACAĞIZ.
TUTMAYAN OLURSA DA ARAMIZDAN DIŞLAYACAĞIZ.
DOKTORLARIN HOCASI HİPPOKRATIN BİYOGRAFİSİNİ YAZDIM
BÖYLECE TÜM CİHANDA ÜN SALDIM.
Derleme ve şiir bana aittir.
Semra Bayraktar
Ekim, 2010
(Soranos ile ilgili yazım ilk kez "GuideWise-Rehberce Dergisi" Eylül 2010, sayı 2 de çıkmıştır.)
Almanca kaynak:
Die Gynakologie des Soranus von Ephesus
