"FRİGYALI" KAHRAMAN TURİS
Prof.H.Sayce
Turios'un Thyateira (Akhisar)'ın kurucu tanrısı olduğunu yazıtlardan öğrendik, ki ileri bir zamanda Güneş-tanrısı Apollo ile özdeşleştirilmişti. Turios Turis'den türetilmiş, eril son ek -mn- ile oluşturulmuş. Lidya gördüğümüz gibi: "İbsi-mna(n)" - Efesli ; "Kulumna(n)" - Koloeli ; ayrıca Hititlerde "Kartapakhur-meni" - Kartapakhus'un adamı.
Turis kelimesi ise Truva VI'daki bir Mikenos tabakasında bulunan bir ağırşak üzerinde bulunmuştur. Burada açıkca Kıbrıs karakterleri ile "pa-to-ri Tu-ri" yazmaktadır, ki "baba Turi" anlamındadır. (Schuchardt; Schliemann's Discoveries, pp 334-5)
Bu Tyris adını Tyriaion'a da vermiş olacak, modern çağdaki Ilgın (Konya), ki Sir W.M.Ramsay bir Moscho-Hitit yazıtını keşfettiği yerdir.
Onda (Tyris) bir Frig tanrısını veya kahramanını görmeliyiz, ki Thyateira (Akhisar)'ın Güneş Tanrısı "Tyrian"ın babası idi.
İkinci isim ise Tyrimnos bir bileşiktir; "Ma'nın şehri" demek olan "Mas-taura" daki gibi; bir tanrı adıyla birleştirilmiş. Thya adlı bir tanrıyı temsil etmesi olasıdır, belki de Tyris'in bir eşidir. Tyrimnos sikkelerde elinde bir balta taşımaktadır.
Prof.Archibald Henry Sayce
The Phrygian Hero Tyris. A. H. Sayce
The Classical Review, Vol. 46,Issue 1,February 1932 p.11
(kimdir, nete bknz.)
Çeviri: SB
* TUR - Türk kelimesinin köküdür. Tyrian = Turan.(-y- u olarak okunurdu)
* İbsiman, Kuluman, Kartapakhurmeni kelimelerindeki -man ekleri Türkçede de görülür; Ataman'daki gibi... (Kartapakhur kelimesi Katpatukya, yani Kapadokya'yı da çağrıştırıyor)
* Truva VI , savaşın yapıldığı tabakadır.
* Tyris bir Frig'den ziyade bir Kimmer/Saka kelimesidir.
* Moscho-Hitit'deki "Moscho" kelimesi Muşki'dir. Demek "Muşki-Hitit" diye tabir ettikleri bir yazıt vardı !..
Henry Sayce'ın "The Moscho-Hittite İnscription" (Muşki-Hitit yazıtı) makalesinin dipnotunda 'Frigçe oua köy demektir' diyor... OUA Türkçe okunuşu ile OVA'dır ve Türkçedir. Halk nereye kurar evini-barkını? [Phrygian oua “village”]
* Ilgın: "Ilgın ilçesi (Helenistik dönemdeki adıyla Tyriaion) Hitit imparatorluk çağında önemli kenti Ikkuwaniya olduğu düşünülen Konya'nın 70 km kadar kuzeyine düşer ve Hitit coğrafyasının Aşağı Ülkesini batıya bağlayan ana ulaşım hattında yer alır. Özellikle Geç Demir Çağı ve Helenistik döneminde önem kazanan bu ortak yol (Strabon 14.2.29), büyük ihtimalle Hitit krallarının da batı seferleri için kullandığı önemli arterlerden biriydi. Nitekim Zenofon ünlü İran seferi için kullandığı Tyriaion ovasında Pers ordusu ile konaklamış ve Genç Kiros'un burada yaptırdığı askeri tatbikattan eserinde bahsetmiştir (Anabasis 1.2.14-18)." [Dr.Ömür Harmanşah - Yalburt Yaylası (Ilgın, Konya) Arkeolojik Yüzey Araştırma Projesi, 2010 Sezonu Sonuçları]
Thyateira (Akhisar) Sikkesi - MS 177-192
Solda Commodus, sağda Apollo-Tyrimnaeos atlı olarak elinde baltasıyla.
*
"Lukkia/Likya ve Frig Adları" adlı makale W. G. Arkwright (Lycian and Phrygian Names) tarafından 1918 de yazıldığı halde "özgür" dolaşımda değil. Neden?.. İçinde "ne Aryan (yani Hint-Avrupa) ne Semitik" geçtiği için mi? Kelimelerin hiç arzu etmedikleri bir dilde çıkabilme korkusunu yaşadıkları için mi? Bilmiyorum...
"Arkeologlar arasında genel kabul görülen bir teoriye göre, Yunanistan'daki yerel adlara göre burada tek bir dil konuşuluyordu, ama Anadolu'da (Küçük Asya'da) bu tamamıyla farklıydı; konuşulan dil Yunanca, Trakyaca, İlliryaca veya Frigce'den farklıydı. Ne Aryan (yani Hint-Avrupa) ne de Semitik diliydi ve Lukkia (Likya) yazıtlarına benziyordu. Daha sonraki bir tarihte, Greklerin gelmesinden önce veya sonra, belirli Trakya ve İlirya unsurları eklenmiş, ancak coğrafi adlara çok az katkıda bulunmuşlardır. Yunanistan'daki yerel adlarda -ss (-σσ-) ve özellikle -nth (-νθ-) yabancı unsurlar olarak kabul edilir. -ss (-σσ-) ve -nd (-νδ-) son ekliler Likya'dan ve Küçük Asya'nın diğer bölgelerinden bilinir ve bu yerel olan Likya dilinden türetilmiştir." [çev:SB]
[According to a theory which has been very commonly accepted by archaeologists in this country, the local names of Greece prove that a single language was once spoken there and in Asia Minor which was totally different from Greek, Thraeian, Illyrian, or Phrygian. It was neither Aryan nor Semitic, and resembled that of the Lycian inscriptions.At a later date, whether before or after the arrival of the Greeks, certain Thraeian and Illyrian elements were added, but they contributed little to the sum of geographical names.This belief is founded on the occurrence in Greece of local terminations in -σσ- and especially in -νθ-, which are considered to be foreign, and on their identification with the suffixes -σσ- and -νδ-, which are well known in Lycia, as well as in other districts of Asia Minor, and are derived from the native Lycian language... link]
"Şehirli" olan Frigler ne zaman atlarını damgalamış?
"Her şeyi bilen wiki"ye de sordum! [Pages in category "Kings of Phrygia"]. Bana "Frig" birkaç isim dışında bir "kral listesi" veremedi! Hadi verdiklerine bakalım: wikiye göre kaydedilen "Frig" kralları/adları: (açık renkte)
- Acmon : Akmon / Akman olarak da okunabilir, Ak öz Türkçedir. Akman Türklerde hala isim/soyisim olarak kullanılır.
AKMAN "MANAEUS"un oğludur; MANAS benzerliği... Erkek kardeşi "Doeas" (DUAS) ile Karadeniz'i terk ederek "Frigya'ya" gelir. Kendilerini "Titan"lar olarak tanıtırlar ve " En Yüksek-Ulu" sıfatını takarlar. Güçleri tüm Frgiya'ya yayılır, hatta "Yunanistan" ve "İtalya"ya uzanır. Karadeniz'de o tarihte kim vardır? Alizonlar, Kaşkalar, Kimmerler... Akman'ın oğlu URANUS: Uranus'tan -us eril ekini çıkarırsak zaten "OĞUL" kelimesi ile karşılaşırız: URAN / URHAN / UGHLAN / OĞLAN, Uranus bilimle uğraşıyormuş ve "prens" sıfatını almış, çünkü kendisini tanrı olarak görmüyormuş.
[kaynak:Kutsal kitaba göre:] [[kaynak:Mitolojiye göre:]
Ayrıca bir antik kentimiz var "Acmonia (Akmonya)" antik kenti. Buradaki "-ia" eki aidatlık ekidir, yani "Akmon'un Şehri" demektir. Günümüzün Ahat Köyü'dür (Banaz-Uşak), basındaki habere göre Romalılar tarafından kurulmuştur, ama tarihini MÖ 9.yy olarak verirler. Ben mi yanlış okuyorum, yoksa onlar mı tarihte yanlışlık yapmış bilemiyeceğim... Bildiğim bir şey varsa o da MÖ 9.yy'da Romalıların adı-sanı yoktur! Yani kenti Romalılar kurmuş olamaz.
"Wikinin" verdiği diğer "Frigli"lere bakalım:
- Gordias : Muşkili Mita'nın babası ise Muşkili'dir.
- "Frig kralı" Dymas : Truvalı Hecuba (Ecuba)nın babası. Ama Truvalı Hecuba zamanında "Frig" yoktu !
- Midas (ki bu Muşkili Mita, dolayısıyla babası Gordias da öyle!)
- "Frigyalı" Mydon (Acmon'un oğlu). İlyada'ya göre, ki MÖ 6.yy'da yazılmıştı, Mydon'da Truva savaşından önce Truvalı Priam ile Amazonlara (Erpatalar) karşı savaş yürütmüş, lakin o dönemde "Frig"lerin adı-sanı yoktur!
- Tantalus: Pelops ile Niobe'nin babasıdır ve aslında Egelidir, Manisa- Truva arasında geçer hikayesi, bu yüzden "Frigyalı değildir, ki döneminde "Frig" yoktur!
Hani nerede bu Frig kralların ,elitlerin, zenginlerin, normal halkın isimleri, nerede?... Koskoca Frig Devleti diyorsunuz Gordios ve Midas dışında kral ismi sayamıyorsunuz! Ama her yerde "Frig Devleti", "Frigler" olarak geçenlerin hem de yazısı olan bir topluluğun hiç mi "Midas", yani Mita ve Gordias dışında kralları yoktu? Yazısı olan millet niye kayıt altına almamış peki, mümkün mü bu? İsimler, "Frigçe" mi, yoksa Kimmer/İskit Türkçesi mi?
Şimdi kalkıp buna "Frig Sanatı" mı diyeceğiz? Hayır...
Bu düpedüz "Türk Sanatı"
Maltaş Anıtı - Göynüş Vadisi / Afyon
"Friglerin" mezarları dolmen/kaya mezarları iken, Gordion ve çevresindeki Kurganlar nasıl "Frig"lere ait olabilir? Bu anıtın üzerindeki "tamgalar" Türk.
Başka kaynaklara da bakalım:
"... Epigrafik verilerden, şahıs isimlerinin çoğunun Phryg-Lyd kökenli olduğu anlaşılmakta ..."
kaynak: "Antik Kaynaklar, Epigrafik ve Arkeolojik Veriler Işığında Kuzeybatı Pisidia Bölgesi’nin Kültürel Kimliği"
Bilge Hürmüzlü Kortholt,Öznur Anrıver PDF:
Bu makaledeki birkaç isme eleştirilerim:
1) Makaleden:
"Aleksandros: Grek-Makedon kökenli olan isim, Hellenistik Dönem’de Büyük İskender’in (İ.Ö.333/330) Küçük Asya’ya gelmesinden sonra yerel halk tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. Helenizasyonun Küçük Asya’ya yayılmasından sonra yerel halkın Grek kökenli isimleri (Aleksandros vb.), kendi dillerine uyarlayarak kullandıkları anlaşılmaktadır."
* Grek-Makedon toplulukları gelmeden önce Hitit kaynaklarında (MÖ 13.yy) "Truvalı (Wilusa) Alaksandu" adı geçer. Ve Aleksander kelimesi de Alaksandu'nun Grek-Makedon dilindeki söylenişinden başka bir şey değildir.! Yani, Aleksander Grek-Makedon kökenli olamaz!
2) Makaleden:
"Appas-Appa : Appa, köken olarak epikhorik bir isimdir. Ap- eki ile başlayan isimler, Küçük Asya’da genellikle Phrygia, Karia, Lykia ve Galatia Bölgeleri’nde kullanılmıştı."
* APPA / APİ / APA İskitler'deki Umay Anadır : Papaios (Papa/Baba) nın eşi, Targitaos'un da annesidir! Yani kelime Öz-Türkçedir.
3) Makaleden:
"Attalos-Atalos: Makedon kökenlidir ve onomastic olarak kabul edilmektedir. İsmin kökeninin, Luwi ve Goth dillerinde olan Attala kelimesinden geldiği belirtilmiştir."
* ATTA / ATA Öz-Türkçedir. Ne Makedon, ne Luwice ne de Gothça'dır... Hattilerden Hititlere geçmiştir.
Hitit yazıtlarında geçen ATA - ANA
... anna- ‘mother’...
... Old Hittite at-ta-aš-ša-an ‘his father’...
... at-ta-aš-mi-iš ‘their father’ as attaš⸗(š)miš )....
kaynak: A Grammar of the Hittite Language, 2008
<anna-> mother -- mothers
<atta-> father -- fathers
... b) In the Neo-Hittite era, the separation between the two elements is less and less felt. Following constructions like attas-sis "his father" (Nom. Sg.) : attassin < *attan-sin "his father" (Acc. Sg.), one builds the Nom. Sg. attas-mis "my father",
but the Acc. Sg. attasmin and attasman "my father", as well as attastin "your (sg.) father",
as if the inflection only affected the end of the group..: kaynak:
"Tarihî ve çağdaş Türk Lehçelerinde, “baba” kavramı daha çok “ata” ( ada / eti / aça), “dede” ve “aba”
kelimeleri ile karşılanmaktadır."
ATATÜRK, ATABEY, ATAOL, ATABEK, ALMA-ATA, ATALAY, vb.gibi Türk isimlerinde hala yaşamaktadır.
Yıllardır Türkiye yaşayıp Gordion kazı başkanlığı yapmış olan Rodney S.Young'un bundan bahsetmemesi de utanç vericidir!
"Soldan sağa doğru yazılmış... Kelime (ya da isim) ATA daha sonraki zamanlarda Gordion'da grafitileri arasında yaşamaktadır. Bu yaşayan bir terimdi."
[kaynak: OLD PHRYGIAN INSCRIPTIONS FROM GORDION:TOWARD A HISTORY OF THE PHRYGIAN ALPHABET1 (PLATES 67-74) Rodney S.Young:]
"The inscribing was done from left to right... The word (or name) ATA occurs among the later graffiti of Gordion. It was a term which lived on."
ATA is Turkish of etymology, means "ancestor, father", and it is still in use as in ATATÜRK, ATABEY, ATAOL, ATABEK, ALMA-ATA, ATALAY, etc...
It is a shame that Rodney S.Young (or anyone else) did not mentioned that!...
SB
ATTAS
Gordion kazılarından çıkan bir başka yazıt...
kaynak:Rodney S.Young, 1969
Old Phrygian İnscriptions From Gordion
Buradaki ATTAS, Saka/İskit kralın ATAİL'in adının grekleştirilmiş hali ATHEAS / ATAİLS gibi...Belki de aynı kişidir, çünkü bu Gordion buluntusu MÖ 5.yy'a aittir. ATAİL, MÖ 339'da Büyük İskender'in babası II.Filip tarafından bir savaş meydanında öldürülmüştü.
4) Makaleden:
"Papas-Papa: Papas ismine Küçük Asya’da Mysia, Bithynia, Paphlagonia, Lydia, Karia, Phrygia, Galatia, Pisidia, Lykaonia, Pamphylia, Isauria ve Kilikia Bölgeleri’nde çoğunlukla rastlanmış olup, ismin köken olarak Phrygia ve Isauria Bölgeleri ile ilişkili olduğu belirtilmektedir. Dolayısıyla, şahıs isminin Phrygia’ya özgü ve epikhorik (yerel) kökenli olduğu anlaşılmaktadır."
* PAPAS / PAPA Türkçedir. Çuvaş-Hun Türkçesinde hala mevcuttur! İskitlerin PAPAİOS'undan gelir!
5) Makaleden:
"Babeis-Babis: İsimler, Phrygia ve Lykia Bölgeleri’nde kullanılmıştır. Özellikle Phrygia Bölgesi’nde bu isimlere oldukça yoğun şekilde rastlanmaktadır. Bu durumda, ismin Phrygia’ya özgü olduğu açıktır. Babis ismi, Babeis’in versiyonudur. Kuzeybatı Pisidia kentlerinin, Phrygialılar’dan etkilenerek Babis ismini yerel dillerine uyarladıkları açıktır. "
* BABEİS / BABİS Türkçedir ve PAPAS / PAPA 'nın farklı söylenişidir !
Türkoloji kaynaklarına bakmayıp "Hint-Avrupa"cıların kaynaklarını baz alırsanız böyle çuvallarsınız! Anadolu'da farklı dillerde birçok topluluk vardır, bunlardan biri de TÜRKÇE'dir. Bunu göz önünde bulundurmanız ve dikkate almanız siz akademisyenlerin görevidir. ["Antik Kaynaklar, Epigrafik ve Arkeolojik Veriler Işığında Kuzeybatı Pisidia Bölgesi’nin Kültürel Kimliği" makalesine eleştirimdir] Kısaca, "Frigce!" olarak kaydedilen bu İsimler "Frigce" değildir, ancak coğrafi tanımla "Frigyalı" olabilir.
- Papias, Sagaris, Appia, Appa, Attagos, Anar, Germe, Meka, Brater, Appa, Dades, Tateis, Gainas, Agdistis, Men, Zamelon, Sabaizos
Laodikya Antik Kenti - Denizli
Lycus (Çürüksu) Vadisi'nde İskitler
Pavlus'un (MS 1.yy) Koloselilere mektubunda Lycus Vadisi'ndeki "İSKİTLER"den bahseder.
İncil, Koloselilere Mektup: 3-11:
" Bu yenilikte Grek ve Yahudi, sünnetli ve sünnetsiz, barbar, İskit, köle ve özgür ayrımı yoktur, Mesih her şeydir ve her şeydedir."
* Kolossae (Colossae) Denizli'nin 25 km doğusunda, Honaz yakınlarında bulunan antik kenttir.
* Lycus (Çürüksu) Vadisi ; Pamukkale-Hierapolis, Laodicea, Kolose'nin de içinde bulunduğu vadidir. Laodikya Kazı Başkanı Prof. Dr. Celal Şimşek, Lycus Vadisi’nin en eski yerleşim yerinin 7 bin 500 yıl öncesine kadar dayandığını bu yerleşim yerini de Anadolu’da yaşayan kavimlerin kurduğunu belirtir.
* Kurrhoslu Theodoret (Cyrrhus, Halep sınırına yakın antik kent): Antakya okulunun teologu ve Kurrhos piskoposu (MS 393-458), Doğu Roma Kilisesinde önemli tartışmalarda rol almıştır. 431 Efes Konsili'nde İskenderiye piskoposu Cyril (Kiril) ile karşı karşıya gelen İstanbul piskoposu Nestorius'a yazdığı mektupta onu kınamadığını ve İskenderiye piskoposu Cyril (Kiril)'a karşı olduğunu 451'deki Kadıköy Konsili'ne kadar yazmıştır. Bu mektuplar ölümünden sonra 553'deki İkinci İstanbul Konsili'nde kınanmıştır. Halbuki esas kınanması gereken Cyril'dır, çünkü o İskenderiye Kütüphanesinin biliminsanı Hypatia'nın ölümünü azmettirendir! (Balık baştan kokuyormuş...) Süryaniler ise Theodoret'i aziz olarak görür.
kaynakta:
"Barbar kelimesi Grek olmayan veya Grekleşmemiş topluluk için kullanılırdı"
"Frigler kesinlikle Grek değildi"
"Burada İskit olarak kaydedilenler Frig olabilir miydi? Frigler'de İskitler gibi "göçebe (nomadic)" olup kuzey-batıdan Lycus vadisine gelen ve bir zaman siyasi kontrolü elinde tutan gruptu. İskitler o zaman yerliydi, çünkü barbar kelimesi dışarıdan gelenleri kapsar. Kolose ve Lycus vadisindeki Hıristiyanlar kendilerini İSKİTLER olduğunu söylerler. Bunun anlamı, onlar MÖ 7.-6.yy'daki yönetici topluluğun torunları mıdır?" diye soruyor...[kaynak: Colossae in Space and Time: Linking to an Ancient City]
Evet, İSKİTLERİN torunlarıdır. Piskopos Theodoret (MS 5.yy) de Balkanlarda "İskit Dilini" konuşan vaizleri misyonerlik için kullandığını yazmış. MS 1.yy Anadolu'sunda İskitlerin yaşadığını ve MS 5.yy'da bile hala kendi dillerini, yani İskit Türkçesini koruduklarını görüyoruz. Yoksa, Pavlos MS 1.yy'da İskitler'den bahseder miydi? Teolog Theodoret 5.yy'da "İskitçe (Türkçe)" konuşan vaizle çalışır mıydı?..
Solda Pazarlı'da bulunan bir Panel (Anadolu Medeniyetler Müzesinde),
sağda Kelermes Kurganı'ndan çıkan bir buluntunun çizimi.
Her ikisinde de aynı betimleme; Pazarlı MÖ 6.yy, Kelermes Kimmer ise MÖ 7.yy....
Sizce başkenti Gordion olan ülkede hakimiyet kime aittir?
Bu görseli Pazırık'tan Gordion'a Türk Dünyası sunumunda da göstermiştim.
'Frig' diye tanımlanan mobilya parçası üzerindeki tamga ile birebir aynı.
Tarihi MÖ.2300'e kadar geriye giden Yassıhöyük / Gordion'a Frigler ancak MÖ 1100 gibi gelmiş! Bunun yanında, bölgede yapılan arkeolojik çalışmalar ile tarihi veriler Kimmer/İskit-Türklerinin buradaki varlığını da kanıtlamaktadır.
Şimdiye kadar hep şehri Kimmerlerin yaktığını söylemişlerdi, ama araştırmalar
Kimmerlerin yangından
Kimmerlerin yangından
sorumlu olmadığını ortaya çıkardı.
Birebir benzer betimlemeleri yapanlar, aynı kültür potasından gelmiştir, hatta aynı soydan bile olabilir...
Hitit Devleti dağıldıktan sonra özgür olan Kaşkalar 'Friglerin' arasına karışmıştır. Asur kaynaklarında MÖ 11.yy'dan beri görünen Muşkilerin Mita'sı ile birleşmişlerdir. Bu sebeple;
Hitit Devleti dağıldıktan sonra özgür olan Kaşkalar 'Friglerin' arasına karışmıştır. Asur kaynaklarında MÖ 11.yy'dan beri görünen Muşkilerin Mita'sı ile birleşmişlerdir. Bu sebeple;
Siyasi hayatını, devlet olma yolundaki adımlarını "Frigyalı Midas" ile başlatan 'Frigya' gerçekten de 'Frig Uygarlığı' mıdır?
Bunun artık sorgulanma zamanı gelmiştir...
Bunun artık sorgulanma zamanı gelmiştir...
SB
