Özek/Alem/Koç Boynuzu/Eli Belinde
* MÖ 5.-4.yy Pazırık, Duvar Keçesi
* "Sarmat Altınları Sergisi (MÖ.4.yy-MS 4.yy)"nden altın süsleme, 2014 Moskova
* Selçuklu-Anadolu /N.Kırzıoğlu
Özek Motifi
Çağatay Türkçesinde "bir şeyin içi, çekirdek, göbek" anlamındaki "Özek" deyimi dillerde "Ö" sesi yerine "Ü" kullanan Kazan Türkleri ile Başkırtlar'da aynı anlamlardan başka "öz, özek, ağacın özü, ilik, iç, kalb, merkez"e de "Üzek" deniyor. Ayrıca "Alem" motifi de "Üzek" olarak biliniyor.
Pazırık'taki V.Kurgan'dan çıkan ve duvara asılan büyük (4,5x6,5m) bir Keçe'de: Taht'ında oturmuş ve elinde Hayatağacı tutan Tanrıça karşısında, ona yaklaşan bir Atlı figürü işlenmiştir. Her iki figür, dönüşümlü olarak Keçe boyunca sıralar halinde yerleştirilmiş. Figür sıralarını ayıran ince şeritler üzerinde, küçük bir çemberin karşılıklı dört tarafına Özek/Alem yanışları işlenmiştir. Bu dörtlü Özek motifleri ile kare şekilleri de, dönüşümlü olarak sıralanmıştır. Karelerin içinde dallı, çıkıntılı şekiller vardır.
Pazırık II.Kurgan'ından Benekli Deri ve Kürk ile aplike işlenmiş bir parça bulunmuştur. İçindeki peynir kalıntılarından bir Peynir Tulumu olduğu anlaşılan bu parçanın üzerindeki Renkli Süsler'de de Özek/Alem motifinin işlenmiş olduğu görülür.
Özek/Alem motifi, bazen bir Çiçek gibi, bazen iki tarafı kıvrık Koçboynuzu biçiminde, bazen de orta kısım uzun ve yuvarlak yapılmış, kenarlarının kıvrıklığı ile Elibelindekız motifine benzetilmiş. Bu örnekleriyle yüzyıllar boyunca çeşitli elsanatlarımızda kullanılagelmiştir. Halı, Keçe ve Mimarî'de kullanılmış; bilezik, küpe ve gerdanlık gibi çeşitli takılara işlenmiş, kenar şeridi halinde de giysileri süslemiştir.
Özek/Alem motifi, Pazırık Kurganı'ndan çıkan duvar süsü Keçe ile Deri ve Kürk'ten yapılmış renkli aplike Peynir Torbası'ndaki örneklerin aynısı veya varyantları olarak Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan'da halı ve keçelere, ayrıca küpe, yüzük, bilezik ve gerdanlık gibi takılara, giysilerdeki nakışlara ve mimarî eserlerde işlenmiştir.
Moğolistan'da Buda Tasviri elişleri ve kitap süslemelerinde kullanıldığı literatürden öğrenilmiştir.
Neriman Görgünay-Kırzıoğlu
Altaylar'dan Tuna Boyu'na Türk Dünyası'nda Ortak Motifler, 1995
Ana Tamgası ve Özek
Frig değil, Saka Türkleri (MÖ 4.yy)
İtalya'da bulunan " Daunia mezar stellerinin", yani Taşbabaların üzerindeki betimleme Türk sanat-kültürüne aittir. Ya Etrüsklere ait ya da Etrüsk etkisinde olan müttefiki Daunialıların yaptırdığı taşbabalar (MÖ 6.yy) / link
Sarmatlar
Türk Dünyasında Tamgaların-Betimlemelerin Sürekliliği
SB
