Frigya'nın Kelanai (Dinar) kentinde doğmuş Marsyas. Büyüdükçe müziğe merak sarmış. Frig havaları besteler, yurdunun doğa tanrısı Tanrı Pan'a ilahiler yazarmış. Yani öylesine severmiş müziği. O zamanlara kadar bir tuluma çeşitli düdükler takılır, öyle değişik sesler elde edebilirlermiş eski insanlar. Marsyas başka başka düdüklerden çıkan sesi, bir tek kamışa yedi delik açarak, bir düdükten elde etmiş. İşte bugün çaldığımız flüt kaval ve ney'in atasını Frigya'lı Marsyas icat etmiştir.
Marsyas flütü icat etmekle kalmamış, çok da güzel çalarmış. Gür Ormanlarla kaplı Frig dağlarında hem çalıp hem dolaşırken, güzel sanatlar Tanrısı Apollon'a rastlar ve Tanrıya meydan okur. Tanrı Apollon'un üç telli lir'i nasıl çaldığı dillere destan. Apollon bu küstahlığa çok kızar ama yarışmadan kaçmaz.
Frig Kralı Midas ve güzel sanatların koruyucuları dokuz peri kızı (Mouse'ler) hakem olarak çağırırlar. Tanrı Apollon üç telli lir'ini yine çok güzel çalar, ama Marsyas'ınki doğa ile daha uyumludur. Herkes hayretler içersinde büyülenmiş gibi dinler. Kral Midas oyunu Marsyas'a ,Mouse'ler de Apollo'nun kızgınlığına maaruz kalmamak için Apollo'ya verirler. Tanrıya hiç saygısızlık yapılır mı ?
Tabii Apollo buna çok kızar ve Kral Midas'ın kulaklarını eşek kulaklarına çevirir. Marysas'ın da , bir tanrıyla aşık attığı için, ağaca bağlayıp derisini yüzer. Mouse'ler Apollo'nun verdiğini cezanın çok vahşice olduğunu düşünerek üzülürler ve ağlamaya başlarlar, gözyaşları Marsyas'ın kanı ile bir olup bir nehire dönüşür. O gündür bu gündür Marsyas Nehri akar. Günümüzdeki ismi de Çine Çayı'dır. Aydın'dan Yatağan'a doğru giderken Marsyas'ın flütünden çıkan müziğini mutlaka duyarsınız.
KAVAL
İnsanoğlunun üflemeli ilk çalgılarındandır. Çeşitli kaynaklarda ''ağız sazları'' arasında anılan çalgı. Orta Asya Türk uygarlıklarından itibaren bilinir. Ülkemizde yüzyıllardır, ''çoban sazı'' ya da ''düdük'' olarak tanınan kaval, Büyük Göç'le yayıldığı toplumlarda ise, farklı ad ve biçimlerde çalına gelmiştir.
Kaval, içi boş şey anlamına gelen, ''kav''dan türemiştir. Çalgıya yüzyıllar önce yakıştırılan bu ad, genelde tüm nefeslilere (yapısal biçimine) özgü ortak bir kavramı içerir. Kaval sözcüğü, Orta Asya Balasağun Türk kültüründe de kullanılmıştır. Ancak değişikliğin daha çok dil ve lehçelerden kaynaklandığı da bir gerçektir. Örneğin: Kırım lehçesinde ''Khoval'' (Çoban düdüğü), Çağatay lehçesinde, ''Khaval'' (Mağara, in ya da büyük çuval), Azerilerde ''kabak-kaval'' (büyük tef), Arapça'da ise, ''Geveze (konuşkan kişi) karşılığındadır. Bunların dışında dilimizde insan bacağındaki uzun, içi ilik dolu baldır kemiğine de şekil itibariyle ''kaval'' denilmektedir.
Yurdumuzda, halk ağzı ile ''gaval-goval ya da guvval'' olarak söylenen çalgı, sadece çobanlara özgü, ilkel bir müzik aleti olarak tanımlanmaktadır . Yurdumuzun çeşitli yörelerinde ''guvva-govel ve gaval'' olarak da söylenen kaval, genellikle çoban sazı olarak bilinir. Güney Anadolu'da halk ve göçebeler arasında adeta ;mukaddes bir alettir. Kaval, koyunlarında sevgili bir sazı olduğuna itikad olunur. Kaval çalmasını bilen her çoban kavalının nağmeleriyle sürüsünün sevk ve hareket işlerini idare ettiği genel kanıdır. Bu konuda da bir çok efsaneleşmiş halk hikayesi anlatılır.
Kavalın geçmişi insanlık tarihi kadar eski olduğu söylenebilir. Araştırmacılar kavalın anavatanın ,Hazar Denizi ötesi Ural-Altay dağları arasındaki bölge olabileceği konusunda birleşmektedir. Nitekim Alman asıllı müzikolog Curts Sachs , kavalın Türkçe asıllı olduğunu belirtmiştir. Konuyla ilgili ayrıca Macaristan'ın Zulnak ili Jonoshid yöresinde 1933 yıllarında arkeolojik kazılar ile ortaya çıkartılan bir ''kurgan'' (mezar) da var. Türk çobanına ait ''ötkeçin''ne (kemikten yapılmış çifte kaval) rastlanmıştır.
Kavim göçü çağından kalma bu nefesli sazı bir çok tipleri arasında inceleyen Macar Denes Van Bartha bu tür örneklerin yayılma merkezinin Ural ile Altay arasındaki Ön Türklere ait en eski uygarlık ürünü olduğunu ayrıca doğrulanmıştır. Anadoluya İskitler (MÖ.8.yy.-3.yy. -Scythian/ Skyth/ Saka Türkleri) vasıtasıyla geldiği söylenir.
İnsanoğlu, rüzgarın içi boş kamışlardan çıkardığı seslerden esinlenerek kavaldan ilk müzik seslerini çıkarmış, önceleri kamış üzerinde delikler bulunmaz iken daha sonraları çeşitli seslerinde elde edilmesi için kamış üzerine 3-5 delik açmıştır.
Asya müziğinin sistemi olan Pentatonik sistemdeki beşli sesler elde edildikten sonra da, delik sayısı sekize kadar artırılmıştır. Önceleri kamıştan yapılan kavallar zamanla hayvanların boynuz ve kemiklerinden yapılmaya başlanmıştır. İlk dönemlerde kartal ve turna gibi kuşların kanat kemiğinden yapılıp çalınanlarına ÖTKEÇİN adı verilmiş, bundan tek kemikten yapılanlarına ise bugün ÇIĞIRTMA adı verilmektedir.
Sibuzgu, sebezğu, sıvzğa, bırğa, burğa, borğu, tütek (düdük) gibi adlar ile anılıp çalınan düdüklere genelde SİPSİ adı verilmektedir. Avlanmayı bir sanat haline getiren Eski Türkler bu tür düdükleri avlanmakta da kullanırlardı, bunlarda dişi geyik sesini verdirerek erkek geyiklerin avlanmasını sağlarlardı. Anadolu insanının üzerinde unutulmaz apayrı bir yeri olan kaval, yüzyıllar boyunca duygularını dile getirmesinde vazgeçilmez bir parçası olmuştur.
Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı
Dr. Atınç Emnalar
Ege Üniversitesi İzmir 1998
Dip not:
"Eberhard’a göre Türkler fevkalâde iyi flüt çalardı: iki çeşit flüt kullanırlardı… Etrüsklerin ise flüt çalmaktaki ustalığı Yunanistan’da bile ün salmıştı ve Etrüsk kelimesi “iyi flüt çalan” manasına gelirdi." - Adile Ayda - Etrüskler Türk mü idi? /pdf
Sol başta Athena ile başlar ve Marsyas'ın cezalandırılmasına kadar, efsaneyi anlatır.
Yunanlılar bu flüte sahip olabilmek için efsanenin başına, herşeye bir mitoloji uydurmaları gibi, "Athena'nın bu flütü icat ettiğini, üflediğinde çirkinleştiğini, diğer tanrıçaların gülüp alay etmesinden dolayı dünyaya attığı" bölümünü eklerler.
Ayrıca Apollo'nun, Marsyas'ın derisini bir İskitliye yüzdürdüğü de söylenir. Heredot kitabında İskitlerin deri yüzmesinden bahseder.....!
burada ise Marsyas Apollo tarafından derisi yüzülerek cezalandırılır
Ayrıca Midas için: Midas'ın eşek kulakları ise ona takılmış bir lakaptır. Ülkenin her yerinde casusları ona her bir bilgiyi aktardığı için herşeyi duyar.... Hititçe yazılı kaynakların susması sonrası bu halkın akıbetine ilişkin bilgi veren başka bir kaynak olmaması, konu hakkında farklı yorumlara sebebiyet vermiştir. Hitit Devleti’nin son dönemlerinde doğu sınırları yakınlarındaki bir Kaška kenti olan Pahhuwa’da, Mita isimli bir isyancının ortaya çıktığı görülmektedir. Bu kişi, Anadolu’yu istila etmeye çalışan Asurluların kaynaklarında Muškili Mita olarak geçmektedir. Muški isminde geçen šk etimolojik bağlantısı akla Kaška’yı getirmektedir.
Bu neticede Kaškaların Hitit Devleti’nin son bulmasıyla birlikte Muški yerleşim alanları olan Orta Anadolu’ya kadar yayıldıkları düşünülebilir. Ayrıca Mita ismi Hitit Devleti’nin çökmesinin ardından birkaç yüzyıl sonra bölgede merkezi bir devlet kurmayı başarmış Friglerin mitolojik kralı Midas’ı da akla getirmektedir....
Irkçılık ile ötekileştirmenin, efsanelere sahip çıkmanın ve daha sonra da hak iddia etmenin soykırımın başka bir çeşidi olsa gerek...! - SB
* * *
BÜYÜK İSKENDER VE KÖRDÜĞÜM
Gordios'un tanrıçadan olma oğlu Midas...Muşkili Mita'nın (Kaşkalar) Hititlere isyan eden başkaldıran kişi olması gibi, Midas'ın içsavaşı durdurması mı başlatması mı?....
Arabanın boyunduruğundaki kayışlar kördüğüm ile bağlanmış olması....
Boyunduruk ve altın kara sabanın İskitlere ait olması....
Saban'ın bir İskit Türk boyu olması
Kara Saban ve Tanrı Sabazios/Dionysos Anadolu'dan/ Doğu mitinden Batı mitine geçmesi....
Kördüğümün Türk halılarındaki çifte düğüm olması...
Pazırık Halısı MÖ.5.yy - 4.yy'a ait ise....
MÖ.4.yy da Büyük İskender'in KILIÇLA kestiği DÜĞÜMDE anlaşılır.
ve
MİDAS TÜMÜLÜSÜ DİYE ANILAN MEZAR GORDİOS'A AİTTİR.
Tavlada da oyunu kaybedince "MARS OLMAK" denir...
MARS İSKİT TÜRKLERİNİN KILIÇ TANRISIDIR.
KILIÇTA SAVAŞI TEMSİL EDİYORSA.... SAVAŞ TANRISI MARS KİMİNDİR?
ve
FRİG DEDİKLERİ UYGARLIK GERÇEKTEN DE FRİG MİDİR?
ve
FRİG DEDİKLERİ UYGARLIK GERÇEKTEN DE FRİG MİDİR?
SB.
Mars "Pyrrhus," detay - MS. 1.yy
Capitoline Müzesi , Roma
