Eupator'un Tamgası (MS 153-174)
- Tiberius Julius Eupator
(ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΕΥΠΑΤΟΡΟΣ = BAŞİL yani El/İl Beyi EUPATOR +os grek eki = EU ? - ER ; PAT - BAT, öldüren, öldürmek; İskitlerin amazonlara OERPATA [Er Öldüren] demesi gibi), ama, 'Eupator' güya Hellence "asil babadan doğan" demekmiş !...
- Babası Rhoemetalces,
(ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΡΟΙΜΗΤΑΛΚΑΣ = BAŞİL ROİMİTALKİS) (ö.153)
- Babası Cotys II
(ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΚΟΤΥΟΣ = BAŞİL KOTU 4os grek eki) (ö. 132),
- Babası Sauromates
(ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΣΑΥΡΟΜΑΤΟΥ = BAŞİL SAUROMATU) (ö.123)
Akrabalıkları: Mithradates VI ; Seleukos kralı Antiochus V; Aspargus (ki adının farsça olduğunu ve aspa-at, aspabara-atlıadam; dan geldiğini söylerler!), Asander ile Dynamis (annesi Sarmat) Hanedanından
PEKİ;
Neden krallarının ünvanı BAŞİL, yani İL/EL BEYİ ?
Neden damga, özellikle de Tatar damgalarını kullanıyorlar ? Hatta, damga kullanmayı nereden öğrenmişler ? Hellen ve Romalılar damga kullanmaz. Kimmerlerin soyundan gelip, Sakalarla karıştılar da ondan!
"Helenler"in sözlüğüne Basileus olarak giren Türkçe kelime:"Basil / "Barsil": "Bas"/"Baş" (kafa) + "il" / "el" ("kabile", "halk": "Baş kabile" anlamına gelmektedir" - (K.Laypanov, İ.Miziyev - Türk Halklarının Kökeni).
Kemer Tokası
NOTE:
Greeks didn't use Tamgas. The word TAMGA is Turkish of etymology, origin.
SB
Kimmer (Qamar) Beyliği dediği yer daha sonra kaynaklarda Muşki-Tubal-Gmiria-Kaşka olarak geçer.
KİMMER BOSPORUS KRALLAR LİSTESİ
- MÖ 2300 GOMER (yani KİMMER)
- Truvalı Priam I (Efsaneye göre)
- MÖ 1150 GENGER (diğer adı Cestrinus: Priam ile Hecuba'nın oğlu Helenus ile Hektor'un eşi Andromache'nin oğludur)
-?
- Francus (Zenter'in oğlu)
- Esdron (Franco'nun oğlu)
- Gelio
- Basabiliano
- Plaserion I
- Plesron
- Eliacor
- Gaberiano
- MÖ 9.yy Plaserion II
- Antenor
Ukrayna'da
- Priam II -Helenos II -Plesron II -Basabiliano II -Alexander
- Priam III -MÖ 680-670 Teushapa -MÖ 677 Getmalor
- MÖ 660 - MÖ 640 LYDAMİS (TUGDAMİS = TOKTAMIŞ, Kimmer Kralı)
- MÖ 640 Sandakhshatra (Kimmer, Tugdamme'nin oğlu, Cyaxares'e Asur'u ele geçirmeye yardımcı olmuş) Fritz Hommel'e göre Sandakhshatra'ın kendisi Cyaxares'tir, diğer oğlu da Ishtivegu, yani Astyages - Aspadas, Medlerin son kralıdır (Şahname'de Afrasiyab, diğer adları Astiyages, Efrasyap, Alp Er Tunga) . Büyük Cyrus tarafından MÖ 550 de tahttan indirildi, ölümünden sonra Kreuzes kaynının intikamını almak ister ama başarısız olur ve Persler Lydia'yı ele geçirir. Büyük Cyrus'un kafasını da MÖ 530'da Türk Ecesi Tomris keser. [Massagetler = Büyük Saka, (Şahname'de Turanların kralı olarak geçen Afrasiyab) Alp Er Tunga'nın torunudur]
Altın Maske
1837 de açılan Bosporos kurganından.
Taş lahitin içinde altın maskesi, tacı ve plakalarla kaplı bir kadın iskeleti bulunmuş. (Kraliçe olduğunu öne sürüyorlar, ama henüz ispatlanmamış). Gümüş bir disk üzerinde kral Reskuporida adı yazılı olduğundan "Reskuporida Mezarı" diyorlar. Hermitage müzesinde. (Kerç link - kitap pdf)
Bir Kimmer (Asil bir Kadına ait) Kurganı / Kırım-Bosporus
Bir de Homer- Gomer ilişkisine bakalım...
İlyada Hektor'un cenazesi ile biter, yani Truva'nın düşüşü ya da içi düşman askeriyle dolu ahşap attan bahsetmez. Batılıların yeni araştırmaları ise bunun bir gemi türü olabileceği, ve atın mitten öteye gitmediği söylenir. Lakin Truva duvarlarla çevrili bir şehirdir ve içinden nehir geçmez! At ise Truvalıların kutsalıdır, Skamander nehrine at kurban ederlerken, Ektor da at terbiyecisidir. Öbür yandan, içi asker dolu ahşap at Odysseus destanında 8:490-515 , ile Euripides (MÖ 4.yy - Tro:1)'in 'Troya Kadınları' eserinde geçer, ki o destanları Homer'in yazıp yazmadığı, efsanevi bir kişilik olduğu, hiç bir vakit böyle bir kişinin yaşamadığını araştırmalar ortaya koymuştur (altta ing.olarak). Ki İskenderiye kütüphanesinin müdürü Efesli Zenodotus MÖ 3.yy'da bu destanların dizelerini derleyip düzenlemiştir. Dönem ise Hellenistik dönemdir, değiştirilmiş dizelerle düzenlenmiş olasılığını göz önünde bulundurmak gerekir. Şahsen Homer'in Kimmerlerin atası Gomer olabileceğini düşünüyorum. Yukarıda'da görüldüğü gibi Bosporus Cimmerian devletinde efsanevi krallar listesinde Troyalılar da vardır. Sadece onlar mı peki? Diğerleri de Türk boylarında yaşamaktadır:
* Nuh'un oğlu Yafes (y.MÖ 2300)
* Yafes'in oğlu Gomer (Kimmer) (y. MÖ 2300)
diğer adları: Cimmerian, Cimvri, Cimbri, Cymro (Welsh), Cimers, Cimblers, Cimri, Gomer, Homer, Qomer, Gomorrah, Homorrah, Qomorrah, “nomadic Scythians (İskit)”, ve diğer versiyonları. Behistun yazıtında Kimmerler Saka/Scythians (İskit)
- Kımız içen Kimmerler İlyada'da geçer.
- Persler tarafından Kapadokya olarak adlandırılmadan önce o bölgenin adı Gmiria'dır. Ermeni yazıtlarında (MS 5.-6.yy) Gmairk - Gemerek olarak geçer. Hepsinden önce ise adı "Turan Khatai" dır, yani "Turan Hatti", Demircilerin Ülkesi anlamındadır.
* Yafes'in diğer oğulları:
Magog (İskit-Sakalar; Gog bir Saka hükümdarıdır ve Strabon'unda belirttiği gibi, bugün Kafkasya olarak anılan İberia'da bir devlet kurar ve adını da Gogaren derler. (şimdiki Gence)) ;
Tubal (Anadolu'daki Muşkilerin Asur kaynaklarındaki adı, İskit boyu Kaşkalar ile akraba, Frigler ile karışmışlar, Frig kralı Midas'ın Muşkili Mita olduğunu araştırmalar gösterir. ) ;
Meşek (Meşer Tatarları) ;
Javan (?) ;
Madai (Medler) ;
Tiras (?)
* Gomer'in 3 oğlu: Togarma , Aşkenaz, Riphath (Rıfat)
- Togarma
(Hint kaynaklarında Turukha - Turuska; tıpkı Etrüsklere Turuskha, Turshi, eTruski denildiği gibi)
(Asur kaynaklarında Turukku; yukarı Mezopotamya'da Turukku devleti)
( Eski Ahit'te Togarma, ki Heredot'ta geçen İskitlerin atası Targitaos'tur ve onun da üç oğlu vardır: Leipoxais (Lipoksai) , Arpoxais (Arpoksai) ve Kolaxais (Kolaksai), ya da Targitaos yerine Herkül (Erkül-Erkle) olarak geçerken üç oğlu da: Agathyrsos (Acatziri - Ağaçeri, hem Hun hem İskit boyu olarak geçer), Gelonos (İlan - Yılan, İran'daki Gilan, Akhunlar, Kay-Kayı boyu, Kıpçak boylarından Şarukan, Etrüsk kökenli Jül Cesar'ın Gay Julius Caesar'daki Gay=Kay olması)
- Aşkenaz (Ashguzai, İshguzai = Sakalar, Hazarlar, As Türkleri, Oğuzlar, Guzlar)
* Togarma'nın 10 oğlu : Uygur, Dursu, Avar, Oğuz, Basili, Torniak, Hazar, Zagora, Bulgar, Sabir
- Hitit kaynaklarında geçen "Tegarama" Togarma'dır ve Sivas Gürün'ün eski adıdır.
- MÖ 2300 Gomer, efsane kurucuları Truvalı Priam ile MÖ 1150 de Genger... Genger (Kenger, Sumerlilerin kendilerine Kenger dediğini de hatırlayın) ise, Priam ile Hecuba'nın oğlu Helenus (! Elen) ile Andromache'nin oğlu olarak geçiyor. Başka bir anlatımda Hektor (Ektor)un ölümünden sonra eşi Andromache Achilles'in oğluna esir düşer ve Paris'le evlenmiştir. Bu sebeple mitoloji tarih değildir, ama bazen içine gerçeklik de karışmıştır.
Kısaca, Kimmerler ile Teucerlar (Truvalılar kendilerine o şekilde hitap eder) bu destanı sözlü olarak taşımıştır. Savaştan ancak 400 yıl sonra yazıya geçirilmesi ile ilk kral Gomer'in adı zamanla Homer'e dönüşmüştür. 400 yılın üstüne 500 yıl ekleyin MÖ 1200 den MÖ.3.yy'a hoşgeldiniz. Peki bugünkü Homer kitapları hangi "orjinal" kitaptan çevrilmiştir? En eski kopya destanlar MS 1000'den kalmadır, onlarda parça parçadır, bir bütün değildir. Gomer'in zamanından beri anlatılan bu efsane/destan, Gomer ve diğer soyların nesli ile sözlü olarak taşınmış, Anadolu'nun batısında İlyada, Odysseus, doğusunda ise Dede Korkut olarak adlandırılmıştır. Dede Korkut Bamsı Beyrek ile adı yunanca olmayan Odysseus'un paralel giden hikayeleri de çok ilginçtir. Tarih yapanlara sadık kalemlere selam olsun.
SB
not: Yahudilerin kendilerine yukarıdakileri ata soyu olarak alması da Hazar Musevi Türklerinden kaynaklanmaktadır. Ancak, ataları yahudi değil, Türklerin atalarından gelmedir. Çünkü, gerçek "İsrail bölgesi"nin yahudileri Sami kökenlidir ve Araplarla kardeştir. Bu "elit yahudilerin Hazar soylu olması"nın gerçeklik payı varsa, o zalimler de mankurtlaşmış Türk soylu oluyor! Zaten dünyada iki tip insan vardır: kötü-iyi....
The painting glorifies all the antiquated theories that held that Homer was a blind, illiterate genius poet who singlehandedly created two of the greatest stories in human history, the Odyssey and the Iliad. As appealing as that portrayal may be, it’s most likely not true. Homer perhaps never even existed — or, at least, he was nothing like he is often portrayed.
Homer, rather, was an idea. A cultural manifestation. A figment. “Homer is a foundation myth, not a man nor of the natural world, but of the way of thinking by which the Greeks defined themselves, the frame of mind which made them who they were,” Nicolson wrote in his recently published book, “Why Homer Matters.” There’s a general consensus among scholars that Homer — if there was a Homer — lived sometime during the 8th century B.C. This was already a problematic conclusion for many academics, given the fact the earliest “ascription of both poems to Homer can’t be traced further back than about 520 B.C.,” West wrote. “… A century or more after the poems came into existence.”
He contends that the poems actually came into being around the year 2000 B.C. — nearly 1,200 years before others thought. Two elements support his theory, Nicolson told the Washington Post Tuesday morning in an interview. Numerous aspects of the Homeric works are shared across the European continent and into parts of India, Nicolson said, and have nothing to do with either Greece or the Aegean region. That suggests the works were actually a confluence of numerous tales floating around at that time. “So the implication is that you have to have a common root for all of that,” Nicolson said. “Elements of these stores are shared across many lands.”
And the second issue deals with The Iliad’s description of ancient Greece, which Nicolson says does not conform with conditions that existed in the 8th century B.C. The savagery depicted in The Iliad reflects a much earlier period. “Outside Troy is this camp of wild barbarians — the Greeks,” he told National Geographic. “The Greeks’ are Homer’s barbarians. … All ideas of rule and law and love count for nothing. The only thing that makes sense is revenge and self-assertion. And that picture of the Greeks doesn’t make sense any later than about 1800 to 1700 B.C.”
So if the epic poems derived from a much earlier period than others have thought, where does that leave us? Does that mean “the Homeric Question is dead?” Nicolson asked. Not by a long shot. It appears the question, even centuries after its birth, yet lives. Even if Homer himself never did. ... washington post/2015
İ.M.Dyakonov kimmer etnoniminin qədim şərq dillərində qamir, qomer, qimirri, qimirray formaları olduğunu yazır. Hətta Bibliyada bu adın Gāmēr əvəzinə, yanlış olaraq Gōmër yazıldığını qeyd edir. Lakin adın ilkin formasının qamər olduğunu görə bilmir. Saqa-qamər boylarının gah saqa, saqat (skit), gah da qamər (kimmer) adı ilə tanınması da bəzi qaynaqlarda dolaşıqlıq yaratmışdır. Bunu açıqlamaq üçün Avropa alimlərinin daha çox etibar etdiyi qutsal Bibliya kitabına baxaq. Burada xalqların soykökü şəcərəsi ılə bağlı yazılmışdır:
Yafetin (Yafəsin) oğulları: Qomer və Məcuc və Maday və Yavan və Tubal və Meşek və Tiras. Qomerin oğulları: Aşkenaz və Rifət və Toqarma (Tekvin, bar.10).
Yəhudi dinini qəbul etmiş soydan olan Xəzər xaqanı İosif X əsrdə bu soy şəcərəsini davam etdirərək yazmışdır ki. Toqarmanın oğulları 10 türk boyunu (xəzər, suvar, tiras, bulqar və b.) təşkil edir. Hər iki bəlgəni gözdən keçirəndə aydın olur ki, kursivlə verilən boylar qədim türk uruqlarını doğru əks etdirir. Belə ki, tiras (tras-pi) boyu daima saqa-qamərlər ilə bağlı olaylarda görünür; qamərlər öz ölülərini Tiras (Dnestr) çayı yaxasında basdırırlar, traspi boyu saqa soykökü rəvayətində Ərbəyin (Arbak) soyundandır. Qamər boyunun qədim Azərbaycanın mada boyu ilə qohumluğu da burada əks olunmuşdur. Qamər soyundan olan aşkenaz (saqa) boyu da şəcərədə özünü doğruldur, çünki Bibliyada şkwz (şakuz) şəklində olası yazılış əvvəldən səhvən şknz şəklində yazılıb, aşkenaz kimi oxunmuşdur, lakin buna baxmayaraq, alimlərin heç biri aşkenazın squd (saqat) olduğunu şübhə altına almır, burada qomer oğlunun saqa olduğunu qəbul edirlər.
Bu sıradakı Toqarma isə Anadoluda indiki Malatiya bölgəsinin qədim adıdır və güman edirik ki, toqar (dügər) boyunun adı ilə adlanmışdır. Hər halda, Xəzər xaqanı 10 türk boyunun mənşəyini qamərin qardaşı hesab olunan Toqar(ma) ilə bağlayır. Çox sonralar Balkandan Kiçik Asıyaya gələn hay (erməni) tayfaları xristianlığı qəbul edəndən sonra Bibliyadakı Toqarmanı metateza ilə Torq(om) şəklində qəbul etmiş və Torqu (Tork) özlərinin soybabası saymaq istəmişlər. Əlbəttə, bu, gəlmə haylar ilə deyil, qədim ermən türklərilə bağlı yaranmış əfsanə idi və haylar da bura gələndən sonra onu mənimsəmişlər.
Beləliklə, Bibliya ənənəsi qamər, saqa, mada, tiras türk (xəzər) boylarını bir-birinə qohum sayır və onları Ön Asiyada verir.
Saqa-Azərbaycan və saqa-qamər əlaqələrindən yuxarıda, ötəri də olsa, danışmışdıq. Ön Asiyadan Azaq yaxalarına gedən və minil boyunca orada izləri itməyən saqa boylarının zaman-zaman müxtəlif bəylikləri və çarlıqları qurulub sonra dağılmışdır. Balkanlar üstündən yunan şəhərləri və Qara dəniz yaxalarında yunan kaloniyaları ilə bağlantısı olan saqalar antik dövrün mədəniyəti ilə yaxın təmasda olmuş, burada Abar, Toksar və Anaxars kimi filosoflar yetişmişdir. Hətta saqa elbəyinin yunan qızından olan oğlu Anaxars antik dövrdə “7 müdrik” sırasına düşmüşdür.
Saqaların antropoloji tipi və bu şəkildə olduğu kimi. qab-qacaq, bəzək əşyaları üzərində əks olunmuş görkəmləri türk tipindən seçilmir. Baxmayaraq ki, Herodotdan üzübəri antik çağ və Bizans qaynaqları Azaq saqaları haqqında xeyli bilgi vermişdir və son iki əsrdə bu bilgilər əsasında yüzlərlə tədqiqat əsəri yazılmışdır, ancaq hələ saqa problemlərinin əsas düyünləri açılmamışdır. Belə ki, bu düyünlər sırasında saqaların dili, etnik kökü və ilkin yurdu məsələləri öndə durur.
Əslində, bu problemləri saqalar və qədim tarixçilər deyil, sonrakı tədqiqatçı alimlər yaratmışlar. Belə ki, saqa boyları ilə təmasda olmuş və Saqa eli çağında yaşamış tarixçilərdən və min illik Bizans mənbələrindən tutmuş XVII əsrə qədər saqalardan danışan müəlliflər onlardan türk ulusu kimi bəhs etmişlər. Lakin sonrakı dövrlərdə saqaları monqol, finuqor, german (qot), slav (rus), hindiran (oset) və qafqazdilli xalq sayan yazarlar ortaya çıxmış, bu və ya digər adı çəkilən xalqın kökünü bütövlükdə saqalara bağlamağa çalışıb, saqaşünaslıqda qurama problemlər yaratmışlar.
Saqaların etnik mənsubiyəti ətrafında başlanan ajiotaj əsasən bütün dünyanı heyrətə salan Kerç yaxınlığındakı Kül-oba kurqanının, onun ardınca Oğuz, Solox, Çertomluk və digər kurqanların açılması ilə başlansa da, bundan qabaq da saqalar yalnız bu və ya başqa bir etnosun sələfi kimi təqdim olunur, belə mövqe daha çox rusofil və iranofil alimlərin yazılarında ortaya çıxırdı. Hətta, skit məsələsinə bu cür yanaşmaya dözməyən A.Şletser hələ XIX əsrin ilk illərində yazmışdı ki, üç minillik nağıl və əfsanəvi tarixdənsə rusların 600 illik gerçək tarixi öyrənilməli və nəhayət, ruslar skitlərdən əl çəkməlidir. Çertomluk kurqanını açan E.İ.Zabelin isə skifləri monqol və irandilli boylara bağlayan alimlərin fikrini qəti rədd edirdi.
Yuxarıda deyildiyi kimi, antik dövr müəllifləri, Bizans mənbələri, çinhind qaynaqları saqa//skit tayfalarından həmişə türk boyu kimi bəhs etmişlər. Andrey Lızlovun 1692-də yazdığı “Skiflərin tarixi” adlı əsərində skitlər yalnız türk kimi təqdim olunmuş, XIX əsrin son illərində Herodotu, о cümlədən digər qədim müəlliflərdən bir neçəsini tərcümə edən və elbəyi saqaları (царские скифы) türk sayan görkəmli filoloq F.Q.Mişşenko, macar alimlərindən “Kodeks Kumanikus” abidəsini incələyib çap edən G.Kuun, “Bizantino- Turkika” əsərinin müəllifi G.Moravçik, həmçinin tanınmış altayşünaslar həmin mövqedə dayanmışlar. Z.V.Toğan, M.Z.Zəkiyev, M.A.Xabiçev, İ.Durmuş, Q.Qeybullayev və başqa türkoloqlar da saqa (skit) - türk paralellərinə aid xeyli misallar vermişlər. Saqaların miqrasiyası, etnik mənşəyi, elbəyi saqaların türklüyü, onların şəcərəsi, filosofları, mifologiyası, təsviri sənəti və xalı-xalçası haqqında bizim də müəyyən araşdırmalarımız olmuşdur.
E.H. Mins saqaları türk və irandilli boyların türk dominantı ilə qarışığı sayır. XX əsrin bəzi iranşünasları (V.F.Müller, M.İ.Rostovtsov, J.Dümezil, V.İ.Abayev və b.) saqa boylarının yalnız irandilli (osetlər) olduğunu yazırlar. İ. Əliyevin başçılığı ilə bəzi Azərbaycan tarixçiləri də ölkəmizdə yalnız irandilli saqa (skit) izini axtarırlar. Halbuki bütün böyük dövlətlərin, imperiyaların içində müxtəlif dilli xalqların olması və bunların çox vaxt dövləti quran boyun adı ilə tanınması normal haldır. Məsələyə bu yöndən yanaşanda gerçək mənzərə ortaya çıxır. Bunun üçün öncə qədim tarixçilərin saqa etnoniminə hansı mənanı yüklədiyini və bununla bağlı hansı şərhi verdiyini nəzərə almaq lazımdır.
Prof.Dr.Firudin Ağasıoğlu
Saka-Kamer Boyları
Kimmerleri betimleyen bir Stel, tipik "İskit Yay & Sadakları"ndan.
